(ψυχική και σωματική) της υγείας του ασθενή ενώ η δεύτερη, εστιάζεται στο πρόβλημα  του ασθενή και στο επίπεδο βελτίωσης του (π.χ. οστεοαρθρίτιδα).

Τα ερωτηματολόγια έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης (μεταφρασμένα) και συχνά χρησιμοποιούνται συνδυαστικά, δηλαδή ένα γενικευμένο και ένα συγκεκριμένο, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου δέχονται τροποποιήσεις.

Ανεξάρτητα από την προσέγγιση, τα συγκεκριμένα εργαλεία μέτρησης της ποιότητας αλλά και αυτά που δέχονται κάποιες τροποποιήσεις θα πρέπει να πληρούν τα εξής κριτήρια:

• Να ανταποκρίνονται στα ελάχιστα επίπεδα εγκυρότητας (validity) και αξιοπιστίας (reliability) και σταθερότητα  (responsiveness)[2].
• Υιοθέτηση τεχνικής μετάφρασης (π.χ .backwardtranslation).
• Ελαχιστοποίηση μήκος ερωτηματολογίου ώστε να μεγιστοποιηθούν οι απαντήσεις από τους ερωτώμενους (πίνακας 4)

Πίνακας 4.

 

Πηγή: California Joint Replacement Registry 2010.

•  Να παρέχονται πληροφορίες και στοιχεία που είναι χρήσιμα και πρακτικά για την πληροφόρηση  στη λήψη των κλινικών αποφάσεων (και για τον ασθενή  στην επιλογή  νοσοκομείου-κλινικής).
• Στόχος για  συγκρισιμότητα με τα υπάρχοντα προγράμματα ποιότητας
• Ειδικότερα, όσον αφορά τις μετρήσεις των αποτελεσμάτων των ιατρικών πράξεων (εκβάση-outcome) :
• Να περιλαμβάνονται συνοπτικές μετρήσεις της γενικότερης φυσικής και διανοητικής υγείας (Generic  Instruments) που είναι βασικοί προάγγελοι των αναφερόμενων εκβάσεων από τους ασθενείς.
• θα πρέπει στο τελικό αποτέλεσμα των μετρήσεων να συνυπολογιστούν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την μέτρηση. Οι παράγοντες μπορεί να είναι  δημογραφικοί  (π.χ. ηλικία, φύλλο) κοινωνικοοικονομικοί  (π.χ. μόρφωση, εισόδημα),  νοσηρότητα ασθενή (π.χ. κυκλοφοριακό , άσθμα, κτλ.- & δείκτες νοσηρότητας, προηγούμενη εγχείρηση  κ.α.). Η διαδικασία καλείται προσαρμογή κινδύνου (riskadjustment)[3]

Ας σημειωθεί ότι στη περίπτωση που θα πρέπει  να διερευνηθούν συγκεκριμένες  εκβάσεις, τα αποτελέσματα των μετρήσεων δεν διασπώνται πάντα στις διαστάσεις τους (π.χ. το Hipscore- Oxford  δίνει μόνο ένα συνολικό αποτέλεσμα σε αντίθεση με το WOMAC που παρέχει  -εκτός του συνολικού- ξεχωριστά αποτελέσματα (π.χ. άλγη, κτλ.)

Τη τελευταία δεκαετία, τα εν λόγω εργαλεία, έχουν ελεγχθεί επανειλημμένα  από ερευνητές  για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους  στο χώρο της ορθοπεδικής με αποτέλεσμα να υιοθετούνται όλο και πιο συχνά αφού έχουν αποδειχθεί ότι παρέχουν

καλύτερες εκτιμήσεις από τους συμβατικούς  κλινικούς  απεικονιστικούς ελέγχους αλλά και από άλλους δείκτες. Μάλιστα το 2010 το εθνικό σύστημα Βρετανίας έχει δώσει εξουσιοδότηση να χρησιμoποιούνται οι  δείκτες Oxford (hipscore & kneescore) (Orthopaedics Today Europe, 2014). Στη Γερμανία χρησιμοποιούνται ευρέως στα νοσοκομεία και στα κέντρα αποκατάστασης ενώ στη Σουηδία ήδη από το 2002 συλλέγουν δεδομένα με έμφαση στην αρθροπλαστική γόνατος   (totalhiparthroplasty-THA). Συγκεκριμένα έχουν υιοθετήσει το ερωτηματολόγιο EQ-5Dτο οποίο είναι μικρό σε μέγεθος με τους ασθενείς να το συμπληρώνουν μέσω touchscreen μετά την πρώτη επίσκεψη. Κατόπιν τους αποστέλλονται να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια σε διαστήματα ενός, έξι και δέκα ετών ώστε να εκτιμηθεί η μεταεγχειριτική τους κατάσταση (Rolfson, 2011). Στις Η.Π.Α,. ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός  (AmericanJointReplacementRegistry)[4], συγκεντρώνει δεδομένα  από την πλειονότητα των νοσοκομείων στην Αμερική για τα αποτελέσματα των επεμβάσεων αρθροπλαστικής, με απώτερο στόχο την βελτίωση της ποιότητας περίθαλψης και των ιατρικών αποφάσεων, ώστε να μειωθεί η νοσηρότητα και η θνησιμότητα  και  να αυξηθεί η ασφάλεια των ασθενών (American Association of Hip and Knee Surgeons, 2012).

Στα εργαλεία του πίνακα θα πρέπει να προστεθούν και δύο νέα. Το πρώτο είναι το KneeSocietyScore (αναθεωρήθηκε το 2012) και το δεύτερο είναι το PROMIS. Το πρώτο εστιάζεται στο πρόβλημα του ασθενή (συγκεκριμένο) και περιλαμβάνει προεγχειριτική αλλα και μετεγχειρητική έκδοση ενώ το δεύτερο είναι γενικευμένο. Το KneeSocietyScoreπεριλαμβάνει και τα δημογραφικά στοιχεία του ασθενούς, την λειτουργική ταξινόμηση Charnleyσε επεκταμένη μορφή, το VASscore (πόνοι, περπάτημα, κτλ) το οποίο συμπληρώνεται από το γιατρό  κ.α.. Ο ασθενής αποτυπώνει την ικανοποίησή του, τις λειτουργικές δραστηριότητές του και τις προσδοκίες του. (Scuderietal, 2011)

Το PROMISμετρά, υπό μορφή ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων, τι είναι σε θέση οι ασθενείς να κάνουν και πως αισθάνονται. Οι απαντήσεις συσσωρεύονται σε μορφή εκθέσεων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν  από τους ασθενείς και τους   γιατρούς για να βελτιώσουν την επικοινωνία τους και να διαχειριστούν  την ασθένεια  καλύτερα  αφού θα τους βοηθήσει να σχεδιάσουν την κατάλληλή θεραπεία.  Επιτρέπει στους γιατρούς να κατανοήσουν καλύτερα  τις επιπτώσεις των διάφορων θεραπειών στους ασθενείς , τι μπορούν οι ασθενείς να κάνουν και τι συμπτώματα βιώνουν (Rothrock 2011).

Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν ζητήματα που μπορεί να προκύψουν και να ληφθούν υπόψη  σχετικά με την μέτρηση των εκβάσεων. Αυτά είναι:

• Πόσος χρόνος απαιτείται για να φανούν τα πρώτα αποτελέσματα μετά την εγχείρηση;
• Πολλές εξειδικεύσεις. Θα πρέπει τα εργαλεία να προσαρμόζονται στην ειδικότητα του γιατρού
• Συχνά οι εγχειρήσεις διεξάγονται με βάση την ομαδική δουλειά και συνεργασία.
• Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι γιατροί μπορεί να αναλαμβάνουν εγχειρήσεις ασθενών υψηλού κινδύνου (riskadjustment)  η να εφαρμόζουν νέες τεχνικές.
• Θα πρέπει η  σύνταξη  των αποτελεσμάτων να είναι κατανοητή. 
• Συνοψίζοντας, τα τελευταία χρόνια, στην μέτρηση ποιότητας  η έμφαση έχει δοθεί στην έκβαση (ειδικά στο χώρο της ορθοπεδικής).

Ωστόσο, χρησιμοποιώντας ως μέτρηση μόνο την έκβαση (ιατρικό αποτέλεσμα-OUTPUT) παραβλέπεται  ο παράγοντας της διαδικασίας (PROCESS) και το περιβάλλον (STRUCTURE) τα οποία επηρεάζουν την έκβαση (ΟUTPUT). H επιλογή για το ποιο από τα 3 στοιχεία θα μετρηθεί, εξαρτάται από το που χρειάζεται βελτίωση στην ποιότητα (με βάση τους στόχους και τις ανάγκες). Το εργαλείο μέτρησης που θα χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να ικανοποιεί τα κριτήρια της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας.

Υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι οι  μετρήσεις  εκβάσεων παρέχουν έναν κατάλληλο και ανέξοδο τρόπο να ελεγχθούν-διαχειριστούν οι ασθενείς για μεγάλες χρονικές περιόδους μετά τις επεμβάσεις  και συνιστούν  ισχυρά εργαλεία πρόγνωσης  για τους ασθενείς που μπορεί  η κατάσταση της υγείας τους να χρειαστεί αναθεώρηση. Πάντως τα εργαλεία μέτρησης θα πρέπει να λαμβάνουν και άλλους παράγοντες υπόψη (προσαρμογή ρίσκου) για πιο αξιόπιστα αποτελέσματα.  Μια καλή έκβαση θεωρείται όταν αλλάζει (βελτιώνει)  το επίπεδο περίθαλψης  το οποίο να σχετίζεται με την ικανοποίηση του ασθενή.

Ας σημειωθεί ότι η μέτρηση της ικανοποίησης αφορά  την εμπειρία  των υπηρεσιών που βιώνει και δεν αποτελεί έκβαση  και επομένως αποπροσανατολίζει από την βελτίωση της αξίας (value) των υπηρεσιών προς τον ασθενή. 

Εν κατακλείδι, η ποιότητα των υπηρεσιών, μπορεί να μετρηθεί και με άλλα εργαλεία όπως για παράδειγμα  με το SERVQUAL. H διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία ανέδειξε ότι πιθανόν η πιο σημαντική διάσταση της ποιότητας περίθαλψης   είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις (εμπιστοσύνη, αξιοπιστία, σεβασμός, εχεμύθεια, ευγένεια, ανταπόκριση που βρίσκονται στο SERVQUAL). Επίσης, μελέτες έχουν δείξει  (π.χ. Junetal, 1998) ότι οι ασθενείς, οι γιατροί και τα διοικητικά στελέχη, συμφωνούν πως η επικοινωνία αποτελεί το κύριο σημείο για την υψηλή ποιότητα περίθαλψης.

Βιβλιογραφία-Αναφορές.

1. American Association of Hip and Knee Surgeons, (2012). Total Knee Replacement , Performance Measurement Set, at: http://www.jointcommission.org/assets/1/6/AJRR_slides_revised__Nov_29.pdf
2. Auerbach A., (2009). Healthcare Quality Measurement in Orthopaedic Surgery, Current State of the Art, Clinical Orthopaedics and Related Research, 467, pp.2542-2547.
3. Birkmeyer J.D. et al. (2004). Measuring the Quality of Surgical Care: Structure, Process, or Outcomes? Journal of the American College of Surgeons, 198(4),pp.626-632.
4. California Joint Replacement Registry, (2010). Selecting a Tool for Evaluating Patient-Reported Outcomes.
5. Coutts R.D. Patient-Reported Outcomes Measures for Arthroplasty   at:http://www.fda.gov/downloads/MedicalDevices/NewsEvents/WorkshopsConferences/UCM336088.pdf
6. Dawson et al (1998). Questionnaire on the perceptions of patients about total knee replacement, The Journal of Bone and Joint Surgery, 80-b (1), pp. 63-69.
7. Delaunay C., et al. (2009). Cross-cultural adaptations of the Oxford-12 HIP score to the French speaking population, Orthopaedics & Traumatology: Surgery & Research, 95, pp.89-99.
8. Dimick B.J., et al (2010). HSR: Health Service Research, December,46,(1), part 1, pp.  1614-1628.
9. European orthopaedic community steps up its adoption of patient-based outcomes, Orthopaedics Today Europe [Archives], Issue 3, 2014. at: http://www.healio.com/orthopedics/hip/news/print/orthopaedics-today-europe/%7Ba0ab5ace-5f81-41e2-86f8-66a1613e36cd%7D/european-orthopaedic-community-steps-up-its-adoption-of-patient-based-outcomes
10. Ingrid B de Groot  et al. (2008). The Dutch version of the knee injury and osteoarthritis outcome score: A validation study, Health and Quality of Life Outcomes 6(16), pp.1-11.
11. Jun, M., et al, (1998)., The Identification and Measurement of Quality Dimensions in Health Care: Focus Group Interview Results, Health Care Management Review, 23(4), pp. 81-96.
12.  Lansky D, &  Milstein A., (2009). Quality Measurement in Orthopaedics, The Purchasers’ View, Clinical Orthopaedics and Related Research, 467(10), pp. 2548-2555.
13. Marx R.G., et al. (2001). Reliability, Validity and Responsiveness of Four Knee Outcomes Scales for Athletic Patients, The Journal of Bone and Joint Surgery, 83-A(10), pp. 1459-1469.
14. NorthGate  public services . PROMs risk adjustment methodology guide for general surgery and orthopaedic  procedures, Sep. 2010.
15. PROMs risk adjustment methodology guide for general surgery and orthopaedic procedures, Northgate Public Services, September 2010 prepared by James Coles.
16. Range J. & Eickemeyer D., (2012). Joint Replacement Programs, Introducing the  American Joint Replacement Registry, The Joint Commision  Cerification Disease-Specific Care, Novemeber 29.
17. Rolfson O. et al. (2011), Patient-reported outcomes in the Swedish Hip Arthroplasty Register, Results of Nationwide Prospective Observational Study, The Journal of Bone and Joint Surgery, 93-B (7), pp. 867-875.
18. Rothrock, N.E. et al (2011). Developing a Valid Patient-Reported Outcome Measure, Clinical Pharmacology and Therapeutics, 90(5), pp. 737-742.
19. Scuderi  G.R., et al, (2011). The New Knee Society Knee Scoring System, Clinical Orthopaedics and Related Research, 470, pp. 3–19.
20. Showstack J., (2003). Improving Quality of Care in Orthopedic Surgery, Arthritis & Rheumatism,  48(2), pp.289-290.
21. Williams S.C. et al  (2005). Quality of Care in U.S. Hospitals as Reflected  by Standardized Measures, 2002–2004.

Ο Πέτρος Λαθήρας  είναι πτυχιούχος  οικονομικών με μεταπτυχιακό στις προβλέψεις στην οικονομία και στις επιχειρήσεις και διδακτορικό δίπλωμα στην εφαρμοσμένη οικονομετρία. Έχει επαγγελματική εμπειρία στον ιδιωτικό (επιχειρήσεις κτλ) και δημόσιο τομέα (διδασκαλία σε πτυχιακές σπουδές και μεταπτυχιακά προγράμματα, ως εργολήπτης) με αναφορές στο συγγραφικό επιστημονικό του έργο από διεθνείς οργανισμούς- φορείς, βιβλία και επιστημονικά άρθρα. Σήμερα διατηρεί γραφείο υποστήριξης και εκπόνησης  μελετών και στατιστικής ανάλυσης σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και επιστημονικά πεδία. 

Email:statistaid@gmail.com

Το 2002 ξεκίνησε από τον ΟΟΣΑ  ένα πρόγραμμα κατασκευής  δεικτών υγειονομικής περίθαλψης  που είχε ως στόχο να μετρήσει και να συγκρίνει την ποιότητα  παροχής  υπηρεσιών υγείας σε διάφορες χώρες-μέλη του οργανισμού.

Μια ομάδα εμπειρογνωμόνων ανέπτυξε ένα σύνολο ποιοτικών δεικτών σε επίπεδο  συστημάτων υγείας, το οποίο επιτρέπει να αξιολογήσει τον αντίκτυπο συγκεκριμένων παραγόντων στην ποιότητα των υπηρεσιών.

Το σύνολο αυτών των δεικτών, οι οποίοι θεωρούνται κατάλληλοι να χρησιμοποιηθούν για σύγκριση μεταξύ των  χωρών – μελών, παρουσιάστηκε σε πρόσφατη δημοσιευμένη έρευνα του ΟΟΣΑ (Health at a Glance 2013) και αναπαράγονται περιληπτικά και αποσπασματικά στο κείμενο που ακολουθεί.

1.      Αποφευκτές εισαγωγές των ασθενών σε νοσοκομεία

Τα περισσότερα συστήματα υγείας έχουν αναπτύξει ένα πρωτοβάθμιο επίπεδο υγείας με στόχο την καλύτερη διαχείριση και υποστήριξη των ασθενών,  των οποίων η ζωή δεν είναι σε άμεσο κίνδυνο, καθώς και στην απόφαση να εισαχθούν σε νοσοκομείο η να μην εισαχθούν. Στα πλαίσια της αυξανόμενης επικράτησης των χρόνιων ασθενειών, η επίτευξη μιας ποιοτικής πρωτοβάθμιας περίθαλψης συνιστά βασική προτεραιότητα σχεδόν σε κάθε σύστημα υγείας. Το άσθμα, η χρόνια  αποφρακτική πνευμονική πάθηση (ΧΑΠΠ) (chronic obstructive pulmonary disease, COPD) και ο διαβήτης θεωρούνται τρείς από τις επικρατέστερες χρόνιες  παθήσεις. Η αποφυγή της εισαγωγής  του ασθενή σε νοσοκομείο  συνιστά όχι μόνο εξοικονόμηση για ένα σύστημα υγείας αλλά συχνά βελτιώνει και τη θέση του ασθενή. Πολλά συστήματα υγείας προσπαθούν να μειώσουν τη χρήση του νοσοκομείου για παθήσεις που μπορεί να τις διαχειριστεί η  πρωτοβάθμια περίθαλψη.

Από τα στοιχεία που δίνονται, οι εισαγωγές ασθενών σε νοσοκομεία για αυτές τις τρείς χρόνιες παθήσεις  από το 2006 έως το 2011 έχουν  κατά μέσο όρο μειωθεί (π.χ. -3,4% για το άσθμα και -2,6% για τη ΧΑΠΠ).

2.        Συνταγογράφηση στην πρωτοβάθμια υγεία.

Πέρα από  την πληροφόρηση για την κατανάλωση και δαπάνη φαρμάκων, η πληροφόρηση σχετικά με τη συνταγογράφηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης ποιότητας ενός συστήματος υγείας.  Αν και είναι δύσκολο να βρεθεί ποιο είναι το βέλτιστο επίπεδο συνταγογράφησης, οι διακυμάνσεις του  όγκου συνταγογράφησης αντιβιοτικών συνιστά ένα καλό δείκτη της ποιότητας ενός συστήματος υγείας. Ο δείκτης που χρησιμοποιείται είναι ο συνολικός όγκος αντιβιοτικών (κινολόνες κεφαλοσπορίνες ) που συνταγογραφούνται.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί απεικονίζεται ο όγκος αντιβιοτικών στη πρωτοβάθμια υγεία σε εθνικό επίπεδο.

Διάγραμμα1. Συνολικός Όγκος αντιβιοτικών [που συνταγογραφήθηκαν το 2010.]

DDDs ημερησίως ανά πληθυσμό 1000 ατόμων.

Σημείωση: σε όποια χώρα προσάπτεται η μονάδα ως εκθέτης ( ¹) ο όγκος των αντιβιοτικών αφορά όλους τους τομείς υγείας και όχι μόνο την πρωτοβάθμια.   

Η Χιλή, η Εσθονία και η Ολλανδία έχουν το χαμηλότερο όγκο αντιβιοτικών που συνταγογραφούνται  ενώ τον υψηλότερο έχει η Ελλάδα (σχεδόν διπλάσιο από το μέσο όρο των χωρών μελών του ΟΟΣΑ).  

3.      Θνησιμότητα μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου

 Η θνησιμότητα που προέρχεται προερχόμενη από τη στεφανιαία νόσο έχει μειωθεί σημαντικά από τη δεκαετία του 1970. Αυτή η μείωση μπορεί να αποδοθεί έως ένα σημείο στις βελτιωμένες θεραπείες και συγκεκριμένα όσον αφορά το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (acute phases of myocardial infarction -AMI).  Σύμφωνα με την έρευνα, ο δείκτης που υποδηλώνει το επίπεδο ποιότητας σε αυτόν το τομέα είναι  το ποσοστό θνησιμότητας των ασθενών μετά από 30 ημέρες αφού εισήχθησαν στο νοσοκομείο. Η εν λόγω μέτρηση αντανακλά την διαδικασία περίθαλψης του ασθενή (π.χ. χρονική συνέπεια στη μεταφορά του ασθενή, αποτελεσματικότητα ιατρικών επεμβάσεων) και επηρεάζεται όχι μόνο από την ποιότητα περίθαλψης  που παρέχεται στα νοσοκομεία αλλά  και από τις διαφορές που υπάρχουν στη μεταφορά του ασθενή στα νοσοκομεία, την οξύτητα του εμφράγματος και τη μέση διάρκεια παραμονής στα νοσοκομεία. Οι δείκτες παρουσιάζονται  με βάση το νοσοκομείο, στο οποίο γίνεται η εισαγωγή, η περίθαλψη και το μοιραίο περιστατικό και με βάση τα ποσοστά θνησιμότητας ανεξάρτητα από όπου εμφανίζονται. Στη πρώτη περίπτωση η Δανία παρουσιάζει τα χαμηλότερα (καλύτερα)  ποσοστά,  ενώ το Μεξικό τα χειρότερα. Στη δεύτερη περίπτωση , δηλ. ανεξάρτητα από πού εμφανίζονται τα περιστατικά,  ο μέσος όρος για τις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 10,8% και κυμαίνεται μεταξύ 8,2% (Νορβηγία) και 18,8% Ουγγαρία. Για την Ελλάδα δεν εμφανίζονται στοιχεία.

4.      θνησιμότητα μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο

Ο τρόπος μέτρησης του δείκτη είναι ίδιος με τον τρόπο μέτρησης του  δείκτη του εμφράγματος του μυοκαρδίου (30 μέρες μετά την εισαγωγή του ασθενή στο νοσοκομείο ή ανεξάρτητα από πού συνέβη το επεισόδιο) έχοντας ως  ηλικιακό όριο τα 45 έτη και πάνω. Στη πρώτη περίπτωση που ο ασθενής χάνει τη ζωή του στο ίδιο το νοσοκομείο, στο οποίο του έγινε η εισαγωγή, τα ποσοστά θνησιμότητας εμφανίζονται υψηλότερα στο Μεξικό (19,6%), στη Σλοβενία (12,8%) και στην Τουρκία (11,8%). Ποσοστά χαμηλότερα του 5% παρουσιάζονται στην Ιαπωνία, Κορέα, Δανία και Η.Π.Α.. Ας σημειωθεί ότι τα ποσοστά από εγκεφαλικό επεισόδιο συσχετίζονται θετικά με τα ποσοστά που προαναφέρθηκαν σχετικά με το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Στη δεύτερη περίπτωση (ανεξάρτητα δηλαδή από το πού συνέβη το επεισόδιο) στις 19 χώρες του ΟΟΣΑ  για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία ο μέσος όρος  είναι 11,2%. Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν στοιχεία.

5.      Χειρουργικές  επιπλοκές

Η ασφάλεια των ασθενών παραμένει ένα από τα πιο προεξέχοντα ζητήματα  στην πολιτική υγείας και το  δημόσιο διάλογο. Τα υψηλά ποσοστά λαθών κατά τη διάρκεια της ιατρικής  περίθαλψης έχουν καταδειχθεί επανειλημμένα.  Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ,  περισσότεροι είναι οι άνθρωποι που  πεθαίνουν από τα ιατρικά λάθη παρά από τραυματισμούς  σε τροχαία  ή από τον καρκίνο του μαστού.

Τα χαμηλότερα ποσοστά επιπλοκών εμφανίζονται στο Βέλγιο, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία, ενώ τα υψηλότερα εμφανίζονται στη Σλοβενία και στην Αυστρία (διπλάσια από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ). Όσο αφορά δυσμενή γεγονότα, όπως η  μετεγχειρητική σηψαιμία, η οποία δεν μπορεί να αποφευχθεί πλήρως, καθότι αρκετές εγχειρητικές διαδικασίες είναι υψηλού κινδύνου, το Βέλγιο, η Δανία και το Ισραήλ αναφέρουν τα χαμηλότερα ποσοστά,  ενώ τα υψηλότερα αναφέρονται  στην Ελβετία,  στη Ν. Ζηλανδία και στην Αυστραλία.

6.      Μαιευτικό  τραύμα  (Obstetric trauma)

Η ασφάλεια της ασθενούς κατά τη διάρκεια του τοκετού μπορεί να αξιολογηθεί με την εξέταση του κατά πόσο έχει αποφευχθεί το σχίσιμο του περινέου. Ο ΟΟΣΑ χρησιμοποιεί δύο δείκτες. Ο πρώτος αφορά το μαιευτικό τραύμα με υποβοηθούμενη κολπική γέννηση (διάγραμμα 2 ) και ο δεύτερος  δείκτης δίχως υποβοηθούμενη κολπική γέννηση (διάγραμμα 3).  Αν και θεωρούνται σχετικά αξιόπιστοι ως δείκτες η συνέπεια με την οποία παρουσιάζεται από τις διάφορες χώρες μπορεί να προβληματίσει ειδικά σε περιπτώσεις συγκρίσεις μεταξύ των χωρών. Για παράδειγμα πάντα υπάρχει ο φόβος της προσφυγής στο δικαστήριο από πλευράς ασθενή και αυτό μπορεί να προκαλέσει ψευδείς αναφορές. Τα στοιχεία μπορούν να θεωρηθούν πιο αξιόπιστα, όταν προέρχονται από συστήματα υγείας των οποίων οι σχετικές αναφορές καταγράφονται από δευτεροβάθμιες διαγνώσεις ή στηρίζονται σε ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό που μπορεί να προσδιορίσει και να κωδικοποιήσει τα δυσμενή γεγονότα από τα κλινικά αρχεία των ασθενών παρά από τους νοσοκομειακούς γιατρούς.

Διάγραμμα 2.  Μαιευτικό Τραύμα με υποβοηθούμενη κολπική γέννηση για το 2011 (η πλησιέστερο έτος προς το 2011)

Ακατέργαστα ποσοστά ανά 100 υποβοηθούμενες κολπικές γεννήσεις.

Διάγραμμα 3. Μαιευτικό Τραύμα με υποβοηθούμενη κολπική γέννηση για το 2011 (η πλησιέστερο έτος προς το 2011)

Ακατέργαστα ποσοστά ανά 100 υποβοηθούμενες κολπικές γεννήσεις.

7.      Μη προγραμματισμένη επανεισαγωγή   σε νοσοκομεία  ασθενών  με ψυχικές διαταραχές

Οι  ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η σχιζοφρένεια  και η διπολική διαταραχή έχουν αυξηθεί σημαντικά την εικοσαετία 1990-2010 με υψηλό  κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Αν και στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ υπάρχουν κοινοτικά κέντρα ψυχικής υγείας για την περίθαλψη των ασθενών με ψυχικές διαταραχές, τα βαριά περιστατικά περιθάλπονται στα νοσοκομεία. Ωστόσο,  αν κριθεί  ότι ο ασθενής  μπορεί να έχει εξιτήριο, συνήθως δεν επανεισάγεται στο νοσοκομείο μετά από 30 ημέρες, εφόσον έχει προηγηθεί μια συντονισμένη παρακολούθηση της υγείας του.  

Η αναλογία των ασθενών που επανεισάγονται στα νοσοκομεία μέσα σε  30 ημέρες  χρησιμοποιείται ως δείκτης έλλειψης σωστής διαχείρισης των συνθηκών ψυχικής υγείας  εκτός νοσοκομείου. 

Το 2011, πάνω από το 15% των ασθενών που έπασχαν από σχιζοφρένεια επανεισάχθηκαν στο νοσοκομείο μέσα σε 30 ημέρες στο Ισραήλ, στην Κορέα στην Αυστραλία, στη Δανία και στη Σουηδία, ενώ το ποσοστό για το Μεξικό και την Πορτογαλία ανήλθε σε 5% (διάγραμμα 4).

Διάγραμμα 4. Επανεισαγωγή ασθενών με σχιζοφρένεια στο ίδιο νοσοκομείο

Σημείωση: τα ποσοστά έχουν τυποποιηθεί (standardized) με βάση την ηλικία και το φύλο.

Περίπου την ίδια θέση έχουν οι χώρες για την διπολική διαταραχή. Ωστόσο η  Βρετανία βίωσε αύξηση των επανεισαγόμενων ασθενών,  ενώ στην Ιταλία παρατηρήθηκε μείωση και για τις δύο ψυχικές διαταραχές μεταξύ των ετών 2006 και 2011.

8.      Αύξηση της θνησιμότητας από ψυχικές διαταραχές

Το υψηλό ποσοστό (πέρα από το κανονικό)  θνησιμότητα  από ψυχικές διαταραχές εκπροσωπείται από το λόγο του ποσοστού θνησιμότητας των ασθενών με το ποσοστό θνησιμότητας του πληθυσμού της εκάστοτε χώρας. Όταν η τιμή του λόγου είναι μεγαλύτερη της μονάδας, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές  έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποβιώσουν από ό, τι ο υπόλοιπος πληθυσμός. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη δυνατότητας πρόσβασης αλλά και χρήσης της περίθαλψης που  θα πρέπει να έχουν οι ασθενείς αλλά και στην χαμηλή σε ποιότητα περίθαλψη που θα τους δοθεί.

Διάγραμμα 5.  Το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας από σχιζοφρένεια, 2001, 2006 & 2011 (ή πλησιέστερο του 2011 έτος).

Η Νέα Ζηλανδία είναι η μόνη χώρα που κατάφερε να επιτύχει σημαντικά ποσοστά βελτίωσης της θνησιμότητας  λόγω σχιζοφρένειας αλλά και διπολικής διαταραχής. Τα τελευταία 20 χρόνια η Ν. Ζηλανδία έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στο σύστημα υγείας της για την αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών δίνοντας έμφαση στην πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση  βοηθώντας τους ανθρώπους να βελτιώσουν τη ζωή τους  και να ζήσουν ανεξάρτητοι. Επιπλέον, διευκόλυναν την πρόσβαση σε εξειδικευμένα κέντρα ψυχικής υγείας με την οικογένεια του ασθενούς να έχει σημαντικό ρόλο σε όλη τη διαδικασία.  

9.      Έλεγχος, επιβίωση και θνησιμότητα  του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Σχεδόν οι μισές χώρες του ΟΟΣΑ διεξάγουν ελέγχους  που βασίζονται σε προγράμματα των συστημάτων υγείας τους, των οποίων όμως η χρονική περιοδικότητα και οι στοχευμένες ομάδες πληθυσμών ποικίλλουν από χώρα σε χώρα. Το 2011, τα ποσοστά ελέγχου στις χώρες του ΟΟΣΑ κυμαίνονταν μεταξύ 15,5% (Τουρκία) και 85% ( Η.Π.Α.). Η Αυστρία, η Γερμανία, η Σουηδία, η Νορβηγία και η Ν. Ζηλανδία είχαν ποσοστά 75%. Στη Βρετανία και στην Ισλανδία τη τελευταία δεκαετία τα ποσοστά ελέγχου εμφανίζονται πολύ μειωμένα.

Τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά  επιβίωσης από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας  έχουν αυξηθεί κυρίως χάρη στην αποτελεσματικότητα των ελέγχων και των θεραπειών. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση στο ποσοστό  επιβίωσης που παρουσιάζει η Ισλανδία (16%). Γενικά, το ποσοστά επιβίωσης κυμαίνονται από 52,7%  (Πολωνία) σε 76,8% (Κορέα) για το 2011. Ας σημειωθεί  ότι χώρες που εμφανίζουν να έχουν μεγαλύτερη κάλυψη ελέγχων όπως  οι Η.Π.Α., η Γερμανία και η Ν. Ζηλανδία έχουν χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης.

Όσον αφορά τη θνησιμότητα τα ποσοστά της έχουν μειωθεί τη δεκαετία 2001 έως το 2011 σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ με εξαίρεση την Ελλάδα, την Εσθονία, την Ιρλανδία, το Βέλγιο και την Αυστρία. Ας σημειωθεί ότι η Ελλάδα το 2001 βρισκόταν στις πρώτες πέντε θέσεις με τη μικρότερη θνησιμότητα, ενώ το 2011 έπεσε στην 15^η θέση (διάγραμμα  6).

Διάγραμμα 6. Θνησιμότητα από καρκίνο του τράχηλου της μήτρας , 2001 - 2011 (ή πλησιέστερο έτος προς το 2011)

Τυποποιημένες τιμές με βάση την ηλικία για κάθε 100000 γυναίκες.

10.  Έλεγχος, επιβίωση και θνησιμότητα για τον καρκίνο του μαστού.

Οι περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ έχουν υιοθετήσει προγράμματα ελέγχου του καρκίνου του μαστού,  ώστε να αντιμετωπίζεται η ασθένεια σε πρώιμο στάδιο και επομένως αποτελεσματικότερα.  Η περιοδικότητα και  οι πληθυσμιακές ομάδες, στις οποίες εφαρμόζονται τα εν λόγω προγράμματα, διαφέρουν από χώρα σε χώρα  και έχουν βρεθεί στο επίκεντρο πολλών συζητήσεων.  Οι οδηγίες της Ε.Ε. προτείνουν ότι θα πρέπει να ελέγχεται το 75% των γυναικών που μπορεί να τους εμφανιστεί η ασθένεια. Το 2011 το  ποσοστό  αυτό  υπερβαίνεται κατά 5% από την Φιλανδία, την Ολλανδία, τις Η.Π.Α. και την Αυστρία. Το χαμηλότερο ποσοστό ελέγχου παρουσιάζει η Χιλή.

Τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά επιβίωσης (χρονικό διάστημα 5 ετών)  από το καρκίνο του μαστού έχουν  βελτιωθεί  υπερβαίνοντας το 80% με εξαίρεση την Πολωνία. Πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν ότι μερικές από τις διαφορές που υπάρχουν στις χώρες σχετικά με την επιβίωση θα μπορούσαν να οφείλονται στην εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου. Χώρες όπως η Χιλή, η Ελλάδα και η Σλοβακία δεν έχουν υιοθετήσει προγράμματα ελέγχου του καρκίνου με βάση τον πληθυσμό.

Η βελτίωση της πρόγνωσης του καρκίνου και των θεραπειών του τα τελευταία χρόνια, αντανακλάται  στα χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας (διάγραμμα 7).

Διάγραμμα 7. Θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού , 2001 εως 2011 (ή πλησιέστερο έτος προς το 2011)

Τυποποιημένες τιμές με βάση την ηλικία για κάθε 100000 γυναίκες.

Σημείωση:  όπου * μέσος όρος τριών ετών.

Η Ελλάδα έχει περίπου τα ίδια ποσοστά με την Ιταλία και βρίσκεται 1,4% κάτω από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Επιπλέον είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα μαζί με την Ισλανδία που δε παρουσιάζει μείωση κατά τη δεκαετία 2001-2011.

11.  Επιβίωση και  θνησιμότητα του καρκίνου που εντοπίζεται στο ορθό και στο παχύ έντερο.  

 Η πρόοδος  στην διάγνωση και την θεραπεία του συγκεκριμένου καρκίνου έχουν αυξήσει τα ποσοστά επιβίωσης  κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Τα εν λόγω ποσοστά, στις χώρες του ΟΟΣΑ κυμαίνονται μεταξύ 58% και 61,3% για τις περιόδους 2001-06 και 2006-11 αντίστοιχα και είναι μεγαλύτερα  στις γυναίκες από ό, τι στους άνδρες.

Οι περισσότερες χώρες έχουν βιώσει στη δεκαετία 2001-2011 πτώση στη θνησιμότητα προερχόμενη από τον  εν λόγω καρκίνο. Ο μέσος όρος αυτής της μείωσης κυμαίνεται από 28.3 σε 25.0 θανάτους για πληθυσμό εκατό χιλιάδων. Η Ελλάδα έχει τα χαμηλότερα επίπεδα θνησιμότητας  από τις υπόλοιπες  ευρωπαϊκές χώρες και βρίσκεται στην 5^η θέση ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ (διάγραμμα 8).

Διάγραμμα 8.  Θνησιμότητα για τον καρκίνο  από πού εντοπίζεται στον κόλον και στον ορθόν από το ο 2001 εως το 2011 ((ή πλησιέστερο έτος προς το 2011).

Τυποποιημένες τιμές με βάση την ηλικία για κάθε 100000 γυναίκες.

Σημείωση: όπου * μέσος όρος τριών ετών. 

12.  Προγράμματα παιδικού εμβολιασμού

Ο εμβολιασμός ενάντια στη διφθερίτιδα, στον τέτανο, στον κοκίτη  και την ιλαρά είναι μέρος όλων των εθνικών προγραμμάτων εμβολιασμού στις χώρες του ΟΟΣΑ. Τα ποσοστά εμβολιασμού ενάντια σε αυτές τις ασθένειες είναι μεγάλα σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Κατά μέσο όρο ανέρχονται σε 96% για τον κοκίτη και 94% για την ιλαρά. Κάτω από 90% εμφανίζει η Αυστρία, η Δανία, η Γαλλία, η Ν. Αφρική, η Ινδία και η Ινδονησία.

Ενώ τα εθνικά ποσοστά κάλυψης είναι υψηλά, μερικά μέρη του πληθυσμού παραμένουν εκτεθειμένα σε ορισμένες ασθένειες. Το 2013, παραδείγματος χάριν, υπήρξε ένα ξέσπασμα ιλαράς στο  βόρειο τμήμα  της Αγγλίας καθώς επίσης και σε κάποια  μέρη  της Ουαλίας. Το ξέσπασμα έχει συνδεθεί με την μείωση του ποσοστού εμβολιασμού στο 80% στις αρχές της δεκαετίας του 2000.  Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρξε έντονη κάλυψη από τα media σχετικά με την ασφάλεια του εμβολίου της ιλαράς, της  παρωτίτιδας και της  ερυθράς (MMR), με αποτέλεσμα αρκετοί γονείς να αποφασίσουν να μην εμβολιάσουν τα παιδιά τους.  Αν και αυτές οι ανησυχίες για την  ασφάλεια των εμβολίων είχαν αντικρουστεί, παραμένει σήμερα ένας μεγάλος αριθμός παιδιών που δεν είχαν εμβολιαστεί, με συνέπεια να υπάρχει αύξηση της πιθανότητας ενός ξεσπάσματος όπως αυτό του 2013.   

Για το εμβόλιο της Ηπατίτιδας Β, το οποίο είναι διαθέσιμο από το 1982, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει τα παιδιά να εμβολιάζονται το συντομότερο δυνατό και κατά προτίμηση μέσα σε 24 ώρες από τη γέννησή τους.

13.  Εμβολιασμός κατά της γρίπης για τους ηλικιωμένους

Το 2003 οι  χώρες που συμμετείχαν στη  Συνέλευση Παγκόσμιας  Υγείας (WHA) δεσμεύτηκαν  να εμβολιάσουν το 50% του ηλικιωμένου πληθυσμού μέχρι το 2006 και το 75% μέχρι το 2010, (WHA, 2003).  Ο πίνακας δείχνει ότι το 2011 εμβολιάστηκε στις χώρες του ΟΟΣΑ το 50% των ατόμων με ηλικία 65 ετών και πάνω.   

Πίνακας 1. Εμβολιασμός κατά της γρίπης για τους ηλικιωμένους (65 και πάνω) -2011 (ή το πλησιέστερο έτος στο 2011).

14.  Εμπειρίες των ασθενών για την Περιπατητική φροντίδα

 Από τα μέσα της δεκαετίας του '90, έχουν υπάρξει προσπάθειες να θεσμοποιηθεί η μέτρηση και  ο έλεγχος των εμπειριών που βιώνουν οι ασθενείς. Διάφορες χώρες έχουν αναπτύξει  ερευνητικά εργαλεία  για την   συλλογή δεδομένων και ελέγχων και μάλιστα σε αρκετά κράτη  (Βρετανία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία) έχουν ιδρύσει αρμόδιους οργανισμούς γι αυτό το σκοπό.   Σε αυτές τις χώρες,  οι εμπειρίες των ασθενών αναφέρονται σε περιοδικές εκθέσεις προερχόμενες από τα εθνικά συστήματα υγείας η αναρτώνται δημόσια σε ιστοχώρους  καταδεικνύοντας εκτός των άλλων και διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των παροχέων περίθαλψης, διαφορές μεταξύ των περιοχών καθώς και χρονικές διαφορές.

Υπάρχουν στοιχεία ότι η υποβολή αυτών των εκθέσεων έχει  προκαλέσει βελτιώσεις στη φροντίδα των ασθενών (Iversen et Al, 2011). Στη Βρετανία μάλιστα έχει ενσωματωθεί στο μηχανισμό πληρωμής των γιατρών (Department of Health, 2011).

Οι τέσσερεις δείκτες σχετίζονται  με:

1)      Εάν ο γιατρός αναλώνει αρκετό χρόνο για να συμβουλέψει τον ασθενή.

2)      Εάν ο γιατρός  εξηγεί με κατανοητό για τον ασθενή τρόπο.

3)      Εάν ο γιατρός δίνει την ευκαιρία στον ασθενή να υποβάλει τις ερωτήσεις του ή να προβάλει τις ανησυχίες του.

4)      Εάν ο γιατρός περιλαμβάνει τον ασθενή στις αποφάσεις για την περίθαλψή του και θεραπεία του.

Η Γερμανία μαζί με το Λουξεμβούργο,  την Ελβετία και την Ολλανδία είναι οι χώρες που βρίσκονται πάνω από το μέσο όρο και στους τέσσερεις δείκτες.  Επίσης,  η Τσεχία είναι σε πολύ υψηλές θέσεις στους πρώτους τρείς δείκτες αλλά στην προτελευταία θέση  όσον αφορά τον τέταρτο δείκτη.

 Κούζη Κολιάκου

Καθηγήτρια Ιατρικής

Ιστολογίας - Εμβρυολογίας Α.Π.Θ.

Ο υγιής  αρθρικός χόνδρος είναι ανθεκτικός στην πίεση λόγω του βάρους, ελαστικός και ομαλός, παρεμβάλλεται μεταξύ των οστών της άρθρωσης τα οποία προστατεύει από την χρόνια τριβή και  φθορά.

Η οστεοαρθρίτιδα αποτελεί μία προοδευτική διαδικασία καταστροφής και αναγεννήσεως  με απώλεια της αστραφτερής εμφάνισης του αρθρικού χόνδρου, τα βαθύτερα στρώματα αυτού αποκτούν ρωγμές, ο χόνδρος λεπτύνεται και απογυμνώνεται  (χρόνια προοδευτική εκφύλιση του), το υποχόνδριο οστό παχύνεται και σκληραίνει και τέλος αναπτύσσονται υποχόνδριες κύστεις και οστεόφυτα [1,2].

 Η οστεοαρθρίτιδα συνήθως αναπτύσσεται μετά από πολλά χρόνια λειτουργίας μιας αρθρώσεως, γι’ αυτό και συνήθως αφορά άτομα  μέσης ηλικίας και άνω. Άλλοι παράγοντες κινδύνου για την οστεοαρθρίτιδα είναι η παχυσαρκία, προηγούμενος τραυματισμός της άρθρωσης και το οικογενειακό ιστορικό [2].

 Σύμφωνα με το Ελληνικό  Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών, άνω του 13% των ενηλίκων στην Ελλάδα πάσχει από οστεοαρθρίτιδα η οποία  προσβάλλει άτομα άνω των 55 ετών, με το 53% των γυναικών να πάσχει συχνότερα σε σχέση με το  37% των ανδρών. Το 10-25% των ασθενών πάσχει από  οστεοαρθρίτιδα του γόνατος και του ισχίου, ενώ συχνή είναι και η προσβολή των αρθρώσεων των  δακτύλων των χεριών και της σπονδυλικής στήλης. Οστεοαρθρίτιδα σπανιότερα εμφανίζεται σε άτομα  ηλικίας μικρότερης των 45 ετών, συχνότερα στους άντρες από ότι στις γυναίκες.

Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε άρθρωση στο σώμα, με συμπτώματα που κυμαίνονται από ήπια  έως την πρόκληση σοβαρής ανικανότητας.  Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν το άλγος που επιτείνεται με την πάροδο του χρόνου, τη δυσκαμψία των αρθρώσεων, τον κριγμό, το οίδημα των αρθρώσεων  και την παραμόρφωση (διαταραχή του άξονα των αρθρώσεων)  [2,3].

Η διάγνωση της βασίζεται  στο ιστορικό, στην  κλινική εικόνα και τις απεικονιστικές εξετάσεις [2,3]. Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική με αλλαγές στον τρόπο ζωής/εργασίας/αθλητικών δραστηριοτήτων,  φαρμακευτική και φυσιοθεραπεία ή  οστετομία, αρθρόδεση, αρθροπλαστική  (ο σχεδιασμός της επεμβάσεως κρίνεται με βάση τον βαθμό της οστεοαρθρίτιδος, την ταχύτητα εξελίξεως της, το  είδος  της προσβεβλημένης αρθρώσεως, τα τυχόν συνοδά προβλήματα άλλων αρθρώσεων στα κάτω άκρα , αλλά  και την τυχόν προηγηθείσα ορθ/κή επέμβαση  για   οστεοαρθρίτιδα στην ίδια άρθρωση /επιπλοκές αυτής).   

Σύμφωνα με τον ιστότοπο της ΑΑΟS (Αμερικανικής Ακαδημίας Ορθ/κών Χειρουργών), τα βλαστικά κύτταρα  χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία καταγμάτων των οστών και ψευδαρθρώσεων,  την αναγέννηση του αρθρικού χόνδρου σε αρθριτικές επιφάνειες, στην επούλωση  συνδέσμων ή τενόντων  και την αντικατάσταση εκφυλισμένων  σπονδυλικών δίσκων με πολύ υποσχόμενα αποτελέσματα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο και την δυσκολία στην  κίνηση [4].

Η μέθοδος προσφέρεται στη χώρα μας από εξειδικευμένους ορθοπεδικούς και πιστοποιημένα εργαστήρια, ενώ  μέχρι πρότινος παρέχονταν  μόνο από εργαστήρια με έδρα στο εξωτερικό.

Οι κυτταρικές θεραπείες της οστεοαρθρίτιδας εφαρμόζονται σε νεαρούς και ηλικιωμένους ασθενείς, προσφέρουν γρήγορη αποκατάσταση κα ανακούφιση από τον πόνο, είναι ελάχιστα επεμβατικές, συνοδεύονται από ελάχιστες επιπλοκές, έχουν μικρό κόστος και απευθύνονται σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Αυτές  είναι δύο τύπων και αφορούν  τα χονδροκύτταρα και τα βλαστοκύτταρα με συγκεκριμένες ενδείξεις [5,6].

 Διεθνής διαπίστευση από την ΑΑΒΒ (American Association of Blood Banks)

• Διεθνής διαπίστευση από την JACIE
• Διαπίστευση  ποιοτικού ελέγχου από τον ΕΣΥΔ κατά  ISO 15189
• Πιστοποίηση εργαστηριακών χώρων κατά  ISO 14644
• Πιστοποιημένο σύστημα διαχείρισης ποιότητας κατά  ISO 9001
• Πιστοποιημένο σύστημα κρυοσυντήρησης κατά  ISO 13485
• Επίπεδα ασφαλείας ηλεκτρονικών δεδομένων κατά  ISO 27001

Βιβλιογραφία

1. http://www.wheelessonline.com/ortho/osteoarthritis

2. http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00227

3. Ιωάννη Δ. Πουρνάρα (2006). Ορθ/κή Χειρουργική Κώδικας Θεσσαλονίκη

4. http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00501

5. http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00509

6. http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00422

Ο Πέτρος Λαθήρας  είναι πτυχιούχος  οικονομικών με μεταπτυχιακό στις προβλέψεις στην οικονομία και στις επιχειρήσεις και διδακτορικό δίπλωμα στην εφαρμοσμένη οικονομετρία. Έχει επαγγελματική εμπειρία στον ιδιωτικό (επιχειρήσεις κτλ) και δημόσιο τομέα (διδασκαλία σε πτυχιακές σπουδές και μεταπτυχιακά προγράμματα, ως εργολήπτης) με αναφορές στο συγγραφικό επιστημονικό του έργο από διεθνείς οργανισμούς- φορείς, βιβλία και επιστημονικά άρθρα. Σήμερα διατηρεί γραφείο υποστήριξης και εκπόνησης  μελετών και στατιστικής ανάλυσης σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και επιστημονικά πεδία.

Email:statistaid@gmail.com

Το 1984 η  Αμερικανική Ιατρική Ένωση (American Medical Association) καθόρισε ποιότητα υπηρεσιών στην υγεία υπό τη μορφή περίθαλψης  «που συμβάλλει με συνέπεια στη βελτίωση ή τη συντήρηση της ποιότητας ή/και της διάρκειας ζωής του ανθρώπου»  (Blumenthal, 1996). Η Ένωση προσδιόρισε συγκεκριμένες ιδιότητες-χαρακτηριστικά  της περίθαλψης που θα  πρέπει να εξεταστούν κατά τον καθορισμό της ποιότητάς της, συμπεριλαμβανομένης της έμφασης που θα πρέπει να δοθεί   στην προαγωγή  υγείας και την πρόληψη ασθενειών, στη συνέπεια , στην  ενημέρωση και  συμμετοχή των ασθενών, στη προσοχή σε συγκεκριμένες ιατρικές πρακτικές και στην  αποδοτική χρήση των πόρων. Το Ίδρυμα Ιατρικής (Institute of Medicine, 1990)[1]  προσδιόρισε ως ποιότητα υγειονομικής περίθαλψης «το βαθμό κατά τον οποίο οι υγειονομικές υπηρεσίες για τα άτομα και τους πληθυσμούς αυξάνει  την πιθανότητα των επιθυμητών εκβάσεων υγείας και είναι σύμφωνες με την τρέχουσα επαγγελματική γνώση».  Σε έκθεση του Ιδρύματος Ιατρικής[2]  (2001) τεκμηριώνονται οι  ποιοτικές ανεπάρκειες του συστήματος υγείας στις Η.Π.Α και προτείνονται έξι στόχοι που θα πρέπει να υιοθετηθούν για τη βελτίωση του.

• Ασφάλεια  - αποφυγή τραυματισμών των ασθενών
• Αποτελεσματικότητα  - παρεχόμενες υπηρεσίες που εδρεύουν στην επιστημονική γνώση,
• Επίκεντρο ο Ασθενής- σεβάσμια παροχή περίθαλψης ,
• Χρονική συνέπεια - η μείωση αναμονής και επιβλαβών καθυστερήσεων,
• Αποδοτικότητα  - αποφυγή  ζημιών και
• Δικαιοσύνη   - παροχή περίθαλψης που δε διαφέρει στην ποιότητα λόγω της διαφορετικότητας των ανθρώπων και των προσωπικών τους χαρακτηριστικών. 

Ένα ευρέως διαδεδομένο και συχνά χρησιμοποιούμενο αναλυτικό πλαίσιο  μέτρησης της ποιότητας είναι το μοντέλο που προτάθηκε από τον  Donabedian (1980). Σύμφωνα με τον Donabedian[3], (1988) η ποιότητα επιτυγχάνεται όταν ο γιατρός βοηθά τον ασθενή κατάλληλα ώστε να φθάσει σε ένα επιτεύξιμο επίπεδο υγείας. Αυτός ο ορισμός προσεγγίζει τη μέτρηση της ποιότητας από την πλευρά του γιατρού. Οι μετρήσεις που χρησιμοποιούνται στο εν λόγω μοντέλο για να αξιολογήσουν και να συγκρίνουν την ποιότητα στην περίθαλψη, ταξινομούνται με βάση τρία πεδία: την διάρθρωση (structure), την διαδικασία ( process) και την έκβαση (outocome). Κάθε πεδίο έχει άμεση επιρροή στο επόμενο. Δηλαδή, η δομή επηρεάζει τη διαδικασία και η διαδικασία με τη σειρά της επηρεάζει  την έκβαση. Οι διαρθρωτικές  μετρήσεις αφορούν τον ιατρικό εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις του παροχέα υγειονομικής περίθαλψης. Περιλαμβάνονται οι ικανότητες, τα συστήματα και οι διαδικασίες για την παροχή περίθαλψης υψηλού ποιοτικού επιπέδου ( π.χ. ο αριθμός πιστοποιημένων γιατρών, ο αριθμός κλινών, εάν η οργάνωση χρησιμοποιεί τα ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία κ.α.).  Το πεδίο που αφορά την διαδικασία (process), απεικονίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ του ασθενή και του επαγγελματία υγειονομικής περίθαλψης, και εξαρτάται από την τεχνική κατάρτιση και τη διαπροσωπική σχέση.  Οι μετρήσεις που αφορούν την διαδικασία, δείχνουν τι κάνει ο πάροχος υγείας ώστε να διατηρήσει η να βελτιώσει την υγεία είτε για τους υγιείς ανθρώπους είτε για εκείνους που η διάγνωση δείχνει ότι χρειάζονται περίθαλψη. Σύμφωνα με τον  Blumenthal  (1996),  η τεχνική ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης έχει δύο διαστάσεις:  1) την καταλληλότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και 2)  τις δεξιότητες με τις οποίες η κατάλληλη θεραπεία (περίθαλψη) εκτελείται. Τα υψηλά επίπεδα ποιότητας της τεχνικής, υποδηλώνουν ότι γίνεται η σωστή δουλειά με το σωστό τρόπο.   Ωστόσο,  σωστή δουλειά προϋποθέτει ότι οι γιατροί λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις για την περίθαλψη κάθε ασθενή ( ποιότητα στη λήψη αποφάσεων) και  ο σωστός τρόπος απαιτεί δεξιότητες, καλή κρίση και έγκαιρη εφαρμογή  (υψηλής ποιότητας εκτέλεση). Η ποιότητα στην αλληλεπίδραση μεταξύ του γιατρού και του ασθενή εξαρτάται από διάφορα στοιχεία και τη σχέση τους όπως: ποιότητα στην επικοινωνία, δυνατότητα του  γιατρού να διατηρήσει την εμπιστοσύνη του ασθενή και δυνατότητα του γιατρού να θεραπεύσει τον ασθενή με συναίσθημα, με τιμιότητα, διακριτικότητα και ευαισθησία (Donabedian, 1988).

 Το πεδίο της έκβασης  εξετάζει εάν μια αλλαγή στην τρέχουσα και μελλοντική κατάσταση ενός ασθενή μπορεί να αποδοθεί στην περίθαλψη που έλαβε. Τα μέτρα έκβασης είναι τα αποτελέσματα των υπηρεσιών της  υγειονομικής περίθαλψης στην κατάσταση της υγείας των ασθενών (π.χ. το ποσοστό χειρουργικών  επιπλοκών, ποσοστά θνησιμότητας σε ένα νοσοκομείο κ.α.) 

Σύμφωνα με Schoebaum (1995),  αμφότερες  οι μετρήσεις έκβασης, όπως τα ποσοστά θνησιμότητας, και οι μετρήσεις διαδικασίας είναι πολύ χρήσιμες για την ποιότητα της περίθαλψης. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι  υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, πέρα από τον έλεγχο του παρόχου   περίθαλψης που μπορεί να  συμβάλουν στη θνησιμότητα.

Ένας πιο τεχνοκρατικός ορισμός, από τη πλευρά της διοίκησης, δίνεται από τον Ovretveit (1992), ο οποίος προσδιορίζει την ποιότητα  ως την «πλήρη ικανοποίηση των ανθρώπων που έχουν περισσότερο ανάγκη τις υπηρεσίες υγείας, με το χαμηλότερο κόστος για τον οργανισμό υγείας και μέσα στα όρια και τις οδηγίες που τίθενται από τις αρχές και τους αγοραστές». Η διοίκηση ενός οργανισμούυγειονομικής περίθαλψης  σπάνια εμπλέκεται στην παροχή περίθαλψης αν και η ποιότητα βρίσκεται στο επίκεντρο της δραστηριότητας της. Η εστίαση στις διάφορες διαστάσεις της ποιότητας μπορεί να βοηθήσει και  να θέσει τις διοικητικές προτεραιότητες. Οι διευθυντές  πρέπει να καλύψουν  τις ανάγκες και τα αιτήματα αμφοτέρων  του προσωπικού  και των ασθενών.  Επίσης, είναι αρμόδιοι για την διαχείριση των πόρων που τους εμπιστεύτηκε το κράτος, οι ιδιωτικοί φορείς και η κοινότητα. Θα  πρέπει να εξετάσουν τις ανάγκες των πελατών να ασχοληθούν με τη κατανομή των πόρων, τα προγράμματα αμοιβών, τα σχέδια επάνδρωσης, και τις διοικητικές πρακτικές. Σύμφωνα με τον Brown και συν. (1992), οι διευθυντές  θεωρούν ότι η αποτελεσματικότητα, η τεχνική ικανότητα, και η αποδοτικότητα είναι οι σημαντικότερες διαστάσεις της ποιότητας. Ο Jun και συν. (1998), σε έρευνα τους, (focus group analysis) διαπίστωσαν ότι οι ομάδες ασθενών επέδειξαν περισσότερες ομοιότητες με την ομάδα των διευθυντών και με εκείνες τις ομάδες που δίνουν έμφαση σε χαρακτηριστικά ποιότητας που συνδέονται με τις λειτουργίες  υγειονομικής περίθαλψης ενώ η ομάδα των γιατρών δίνει έμφαση στα τεχνικά χαρακτηριστικά ποιότητας Η ανταπόκριση (responsiveness)  βρέθηκε ότι είναι σημαντική για τους ασθενείς ενώ η σημασία της επικοινωνίας είναι μεγάλη  και για τις τρείς ομάδες (ασθενείς, γιατροί, διευθυντές). Αξιοσημείωτο είναι, ότι υπήρξε μεγάλη αντίθεση στον καθορισμό ποιότητας από τους γιατρούς και τους διευθυντές. Οι γιατροί βλέπουν ότι ο ρόλος τους είναι να ακολουθούν τις νόρμες του επαγγέλματός τους, ενώ οι διευθυντές εστιάζουν  στην επίτευξη των στόχων του οργανισμού (οικονομικοί κ.τ.λ.).

Το  ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό καθώς και τα διευθυντικά στελέχη μιας μονάδας υγείας εστιάζουν στη παροχή κατάλληλη περίθαλψης  προς τους ασθενείς. Θεωρούν όμως ότι αυτό ενδιαφέρει και τους ασθενείς(Bopp, 1990). Ωστόσο, έχει επισημανθεί (π.χ. Swartz and Brown 1989) ότι οι αντιλήψεις των ασθενών συχνά, διαφέρουν από αυτές του γιατρού η των γιατρών, οι οποίοι μπορεί να εκτιμήσουν λανθασμένα τις εν λόγω αντιλήψεις.  

Οι ασθενείς έχουν την τάση να καθορίζουν την ποιότητα από την άποψη των προτιμήσεων τους και από την αξία που αποδίδουν στα χαρακτηριστικά της περίθαλψης που σημαίνει ότι δίνουν έμφαση στην ικανοποίηση από την περίθαλψη που έλαβαν και από τα αποτελέσματά της (π.χ. αποκατάσταση της υγείας, λειτουργικότητα ανθρωπίνων οργάνων κτλ).  Ωστόσο, οι απόψεις των ασθενών και των γιατρών σχετικά με την ποιότητα δεν είναι  τελείως διαφορετικές. Οι γιατροί γνωρίζουν ότι η ικανοποίηση του ασθενή είναι ουσιαστικής σημασίας. Συχνά  όμως  απορρίπτουν, η καλύτερα μειώνουν,  τη σημασία των απόψεων των ασθενών καθότι θεωρούν ότι οι ασθενείς έχουν περιορισμένη γνώση για αυτό που αποτελεί τη λεγόμενη τεχνική ποιότητα (technical quality) αλλά και για το λόγο ότι υπάρχει δυσκολία στη μέτρηση των απόψεων των ασθενών με ακρίβεια και αξιοπιστία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ασθενείς  δεν καταλαβαίνουν πάντα τις ιατρικές τους ανάγκες και δεν μπορούν να αξιολογήσουν την παρεχόμενες τεχνικές  ικανότητες-δεξιότητες.  Οι παρέχοντες την περίθαλψη θα πρέπει να γνωρίζουν (μάθουν)   όχι μόνο  την κατάσταση υγείας  των πολιτών και τις σχετικές τους ανάγκες αλλά και να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην αποτελεσματικότητα παροχής της εν λόγω περίθαλψης ( Brown και συν. 1992).

Το πιο διάσημο και πολυσυζητημένο εργαλείο μέτρησης της ποιότητας υγείας,   όπως την αντιλαμβάνονται οι ασθενείς, είναι το SERVQUAL  το οποίο έχει αναπτυχθεί  από τους Parasuraman  και συν. (1988) (βλ. επίσης Ladhari ,2009). Το εν λόγω εργαλείο συντίθεται από πέντε διαστάσεις 1) αξιοπιστία (reliability), 2)διασφάλιση (assurance), 3)υλικός εξοπλισμός (tangible), 4)ανταπόκριση (responsiveness) and 5) εξατομίκευση (empathy). Το  SERVQUAL  έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές έρευνες για την μέτρηση της ποιότητας υγείας όπως την αντιλαμβάνονται (perceived health care quality)  οι  ασθενείς (Babakus & Mangold, 1992, Youssef 1996, Lim & Tang, 2000, Tucker  & Adams, 2001). Συγκεκριμένα, στη μελέτη του  Ladhari, (2009) διεξήχθη μια ανασκόπηση ερευνών που πραγματοποιήθηκαν τη περίοδο 1988-2008  με εφαρμογές του μοντέλου SERVQUAL και ανέκυψε ότι  θεωρείται κατάλληλο για να εξεταστεί η ποιότητα στους τομείς υγείας. Εντούτοις, πολλοί ερευνητές  έχουν συναγάγει το συμπέρασμα,  ότι το  SERVQUAL δεν καλύπτει  όλες τις διαστάσεις της  ποιότητας υπηρεσιών  στην υγεία και για αυτό  προστέθηκαν  και άλλες διαστάσεις κυρίως όσο αφορά τεχνικά-ιατρικά ζητήματα (π.χ. Lee et al., 2000), τις  δεξιότητες (Ramsuran-Fowder, 2005),  τον επαγγελματισμό και την αξιοπιστία (Bowers και συν. 1994) κ.α.. Ωστόσο οι παράγοντες ποιότητας μπορεί να διαφέρουν από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα (π.χ. Angelopoulou και συν. 1998) αλλά και να διαφέρουν ανάλογα με το είδος υπηρεσιών υγείας (Lim & Tang 2000, Vinagre & Neves ,  2008).Τέλος θα πρέπει να προστεθεί ότι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της ανάλυσης με το μοντέλο SERVQUAL είναι  η δυνατότητα που δίνεται για να προσδιοριστεί η σημαντικότητα των διαστάσεων της ποιότητας  ( π.χ. διασφάλιση, αξιοπιστία κ.τ.λ.) στον προσδιορισμό του πως αντιλαμβάνονται την ποιότητα οι ασθενείς.

Ο Πέτρος Λαθήρας  είναι πτυχιούχος  οικονομικών με μεταπτυχιακό στις προβλέψεις στην οικονομία και στις επιχειρήσεις και διδακτορικό δίπλωμα στην εφαρμοσμένη οικονομετρία. Έχει επαγγελματική εμπειρία στον ιδιωτικό (επιχειρήσεις κτλ) και δημόσιο τομέα (διδασκαλία σε πτυχιακές σπουδές και μεταπτυχιακά προγράμματα, ως εργολήπτης) με αναφορές στο συγγραφικό επιστημονικό του έργο από διεθνείς οργανισμούς- φορείς, βιβλία και επιστημονικά άρθρα. Σήμερα διατηρεί γραφείο υποστήριξης και εκπόνησης  μελετών και στατιστικής ανάλυσης σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και επιστημονικά πεδία.

Email:Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Η ποιότητα υπηρεσιών υπήρξε πεδίο μεγάλου ενδιαφέροντος τα τελευταία χρόνια από θεωρητικής πλευράς, αλλά και από πλευράς εφαρμογών. Οι ορισμοί της ποιότητας υπηρεσιών θεωρούν ότι η τελευταία είναι το αποτέλεσμα από την σύγκριση που κάνουν οι καταναλωτές μεταξύ των προσδοκιών τους σχετικά με κάποια υπηρεσία και την αντίληψή τους για τον τρόπο με τον οποίο η υπηρεσία αυτή εκπληρώθηκε (Grönroos, 1984, Berry και συν. 1985, Parasuraman και συν., 1988). Διάφορες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί για να προσδιορίσουν τις παραδοσιακές διαστάσεις της ποιότητας υπηρεσιών (Grönroos 1984, Berry και συν., 1985, Parasuraman και συν., 1988, Johnston 1995). Ο προσδιορισμός των καθοριστικών παραγόντων της ποιότητας υπηρεσιών είναι απαραίτητος προκειμένου να διευκρινιστεί ο τρόπος μέτρησης, ο έλεγχος και η βελτίωση της αντίληψης των πελατών για την ποιότητα υπηρεσιών (Johnston 1995).

Η πολυπλοκότητα των παραγόντων που προσδιορίζουν την ποιότητα υπηρεσιών οδήγησε στην ανάπτυξη πολυδιάστατων μοντέλων, τα οποία κατηγοριοποιήθηκαν σε δύο θεωρητικές σχολές:

• την σχολή Βόρειας Αμερικής (North American school of thought – με κυριότερους εκφραστές τους Berry, Zeithaml και Parasuraman, 1985) και
• την Σκανδιναβική – Ευρωπαϊκή σχολή ( Nordic European school of thought –  με κυριότερους εκφραστές τους Grönroos, 1984, Lehtinen και Lehtinen, 1991). 

Στην θεωρητική σχολή Βόρειας Αμερικής κυριαρχεί το μοντέλο ποιότητας υπηρεσιών SERVQUAL – SQ, των Berry και συν. (1985). Στο εν λόγω μοντέλο, η ποιότητα υπηρεσιών επεξηγείται και αξιολογείται από την διαφορά μεταξύ της αντιλαμβανόμενης υπηρεσίας, όπως την αντιλαμβάνεται ο πελάτης, μείων την προσδοκία του πελάτη για την υπηρεσία αυτή. Σύμφωνα με τον πιο πάνω ορισμό, όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα υπηρεσιών και αντιστρόφως. Η προσπάθεια των ερευνητών να θεμελιώσουν ένα μοντέλο μέτρησης της ποιότητας υπηρεσιών περιελάμβανε ποσοτικές έρευνες (Parasuraman και συν. 1988) σε δύο πεδία ερευνών, των προσδοκιών και των αντιλήψεων αντίστοιχα. Το μοντέλο SERVQUAL περιλαμβάνει τις ακόλουθες πέντε διαστάσεις:

• Αξιοπιστία (reliability): η επιχείρηση τηρεί τις υποσχέσεις της προς τον πελάτη και παρέχει την υπηρεσία με ακρίβεια (όπως συμφωνήθηκε με τον πελάτη, χωρίς λάθη από την πρώτη φορά) και με συνέπεια (στο χρόνο που έχει συμφωνηθεί).
• Διασφάλιση (assurance): η συμπεριφορά των εργαζομένων δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης του πελάτη στην επιχείρηση. Οι εργαζόμενοι είναι πάντοτε ευγενικοί και έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του πελάτη.
• Υλικός Εξοπλισμός (tangibles):   οι  εγκαταστάσεις,  το  σύνολο  της υλικοτεχνικής  υποδομής   και   του   εξοπλισμού   που   χρησιμοποιείται   από   την επιχείρηση, καθώς επίσης ότι αφορά την εμφάνιση των εργαζομένων.
• Εξατομίκευση (empathy): η επιχείρηση κατανοεί τα προβλήματα του πελάτη και παρέχει την υπηρεσία με σκοπό το μέγιστο δυνατό όφελος του. Αντιμετωπίζει με εξατομικευμένη προσοχή κάθε πελάτη και λειτουργεί έχοντας βολικό ωράριο για τον πελάτη.
• Ανταπόκριση (responsiveness): οι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τους πελάτες και να ανταποκριθούν άμεσα στα αιτήματα τους. Τους ενημερώνουν χωρίς καθυστέρηση για το χρόνο εξυπηρέτησης και την πιθανή ύπαρξη λάθους ή προβλήματος που αφορά την υπηρεσία.

Ωστόσο, αυτές οι διαστάσεις που εντόπισαν οι  Parasuraman και συν.(1988), δεν καλύπτουν πάντοτε όλες τις πτυχές μιας υπηρεσίας, αφού οι διαφορές ανάμεσα σε πολλές από αυτές είναι τεράστιες και χρειάζεται είτε να προστεθούν νέα χαρακτηριστικά είτε να παραλειφθούν κάποια από τα προτεινόμενα του μοντέλου. ίδιοι οι συγγραφείς (Parasuraman και συν., 1988, σελ. 31) έχουν αναφέρει πως «το μοντέλο SERVQUAL μπορεί να υιοθετηθεί και να συμπληρωθεί ώστε να ταιριάζει στα χαρακτηριστικά ή στις συγκεκριμένες ερευνητικές ανάγκες μιας συγκεκριμένης επιχείρησης.

Δύο αντικρουόμενα προβλήματα, που πρέπει να αναφερθούν, αφορούν τις μεθόδους μέτρησης που βασίζονται στη σύγκριση ανάμεσα στις προσδοκίες και την αντίληψη που έχει ο πελάτης για την παροχή μιας υπηρεσίας. Από την μια πλευρά, όταν η μέτρηση των προσδοκιών πραγματοποιείται μετά τη λήψη της υπηρεσίας ή την ίδια χρονική στιγμή που λαμβάνεται η υπηρεσία, όπως συχνά συμβαίνει, τότε αυτό που πραγματικά μετριέται δεν είναι η προσδοκία, αλλά το αποτέλεσμα της επιρροής από την ίδια την εμπειρία της παροχής της υπηρεσίας (Grönroos, 1998) . Από την άλλη όμως, η προηγούμενη εμπειρία του πελάτη μπορεί να αλλάξει τις προσδοκίες του πελάτη. Οι προσδοκίες που πρέπει να μετρηθούν είναι οι προσδοκίες του πελάτη κατά την διαδικασία παροχής της υπηρεσίας, και όχι οι προσδοκίες πριν από τη λήψη αυτής, και να συγκριθούν με την αντίληψη της ποιότητας που έχει διαμορφώσει ο πελάτης. Συνεπώς, η μέτρηση των προσδοκιών πριν από τη λήψη της υπηρεσίας δεν αποτελεί σωστή επιλογή(Grönroos, 1998).

Στον αντίποδα, στην γηραιά ήπειρο, η Σκανδιναβική – Ευρωπαϊκή σχολή είχε να επιδείξει τις δικές της προτάσεις και να αντιπροτείνει μοντέλα μέτρησης της ποιότητας υπηρεσιών.

Ένας από τους πρώτους αντιπροσώπους της Θεωρητικής Σκανδιναβικής  Ευρωπαϊκής σχολής, ο Grönroos (1984), εξέθεσε την άποψη ότι η αντιλαμβανόμενη ποιότητα υπηρεσιών, την οποία αποκαλούσε ικανοποίηση, είναι στην ουσία μία συνάρτηση του τί προσδοκά ο πελάτης από μια υπηρεσία, η αναμενόμενη υπηρεσία, και από τον τρόπο που αυτή θα παραδοθεί στον πελάτη.

Η έννοια της αντιλαμβανόμενης ποιότητας υπηρεσιών (Grönroos, 1984) αναπτύχθηκε βασιζόμενη σε κάποιες προηγούμενες προτεινόμενες απόψεις για την ποιότητα των υπηρεσιών (Gummesson, 1977) και σε θεωρίες από την πλευρά της γνωστικής ψυχολογίας (Bettman, 1979).

Στο μοντέλο του Grönroos (εικόνα 4) οι αντιλήψεις των πελατών χωρίζονται σε δύο διαστάσεις: την ποιότητα της λειτουργίας – λειτουργική ποιότητα (πως λειτουργεί η διαδικασία της υπηρεσίας) και την τεχνική ποιότητα ( σε τι οδηγεί η διαδικασία της υπηρεσίας για τον καταναλωτή από «τεχνικής» πλευράς)[1]. Η εικόνα (image) της επιχείρησης, εισήχθη στο μοντέλο ως ένα φίλτρο που επηρεάζει την αντίληψη της ποιότητας είτε ευνοϊκά, είτε ουδέτερα ή αρνητικά και εξαρτάται από την γνώμη του πελάτη για την επιχείρηση παροχής της υπηρεσίας, δηλαδή αν είναι καλή, ουδέτερη ή κακή. Καθώς η εικόνα αλλάζει κατά την πάροδο του χρόνου, εξαρτώμενη από το πως αντιλαμβάνεται την ποιότητα της υπηρεσίας ένας συγκεκριμένος πελάτης, η εικόνα ως συνιστώσα προσθέτει μια δυναμική στο μοντέλο, το οποίο από άλλες απόψεις είναι στατικό[2] (Grönroos, 1998). Το μοντέλο αυτό είναι βασισμένο στη θεωρία «προσδοκίας – διάψευσης» (expectancy – disconfirmation theory) με τον όρο της προσδοκίας να καταλαμβάνει τον κυριαρχικό ρόλο (Ekinci, 2002).

Το μοντέλο της αντιλαμβανόμενης ποιότητας υπηρεσιών του Grönroos δεν προοριζόταν να γίνει λειτουργικό μοντέλο της ποιότητας υπηρεσιών. Αναπτύχθηκε και παρουσιάστηκε ως ένα θεωρητικό κατασκεύασμα για να βοηθήσει τους ακαδημαϊκούς και τους ερευνητές να καταλάβουν την ίδια τη διαδικασία της υπηρεσίας. Το μοντέλο αντιλαμβανόμενης ποιότητας υπηρεσιών δημιούργησε ενδιαφέρον για την μέτρηση της ποιότητας υπηρεσιών αντί της παραδοσιακής μέτρησης της ικανοποίησης του πελάτη (Grönroos, 1998).

Παρόλο που το μοντέλο του Grönroos υιοθετήθηκε ως γενικός κανόνας ο Haywood – Farmer (1988) πρότεινε ότι η σημασία των διαστάσεων θα πρέπει να καθορίζεται ανάλογα με το είδος των υπηρεσιών ή των επιχειρήσεων που παρέχουν τις υπηρεσίες.

Δύο άλλοι εκφραστές της Σκανδιναβικής  Ευρωπαϊκής σχολής θεωρούνται οι Lehtinen και Lehtinen (1991), οι οποίοι παρείχαν τη δική τους ανάλυση για την ποιότητα υπηρεσιών. Η προσέγγισή τους αντιμετωπίζει την ποιότητα υπηρεσιών περιλαμβάνοντας είτε δύο είτε τρεις διαστάσεις, οι οποίες αναφέρονται στην επόμενη παράγραφο. Η ύπαρξη των δύο αυτών σχολών, Αμερικάνικης και Ευρωπαϊκής, ενέτεινε τη δραστηριότητα, τις έρευνες και τις μετρήσεις και ανέδειξε νέες διαστάσεις και μοντέλα. Ωστόσο , το μοντέλο που φαίνεται ότι κυριάρχησε και θεωρήθηκε ως βάση για τις μεταγενέστερες έρευνες ήταν το μοντέλο SERVQUAL των Berry και συν. (1985).

Λιάνα Μιχαηλίδου

MSc in Managing Quality in Health Care (Bham, UK)
PhD in Health Services Management (Bham, UK)
Προϊστ. Τμ. Ποιότητας, Γ.Ν. Παπαγεωργίου

Το Γ.Ν. Παπαγεωργίου έχει ήδη πιστοποιήσει τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας που έχουν αναπτυχθεί σε πέντε διαφορετικά τμήματά του ως σήμερα (Νεφρολογικό Τμήμα, Tμήμα Ιατρικής Φυσικής, Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, Ακτινοδιαγνωστικό Εργαστήριο και  Πανεπιστημιακή Κλινική Παθολογικής Ογκολογίας).

Οι ετήσιες εξωτερικές επιθεωρήσεις του διαπιστευμένου φορέα TUV Hellas επιβεβαιώνουν τη βελτίωση των συστημάτων και την πλήρωση των απαιτήσεων του προτύπου ΙSO 9001:2008 στα επιμέρους τμήματα στους παρακάτω ενδεικτικούς τομείς:
- παρακολούθηση ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού (τήρηση log books, προγραμματισμός και υλοποίηση προληπτικής συντήρησης, διακριβώσεις μετρητικού εξοπλισμού)
- παρακολούθηση εκπαίδευσης προσωπικού (ανίχνευση αναγκών, προγραμματισμός, υλοποίηση, αξιολόγηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων)-αποσαφήνιση και καταγραφή κρίσιμων διαδικασιών και οδηγιών εργασίας 
- παρακολούθηση δεικτών (προσδιορισμός στόχων και έλεγχος επίτευξης αυτών)
- καταγραφή αστοχιών, λήψη μέτρων (διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες, αξιολόγηση)
- μέτρηση της ικανοποίησης των εξυπηρετούμενων ασθενών/συνοδών 
- συνεχής βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών 
- έλεγχος εγγράφων και αρχείων
- προγραμματισμένες εσωτερικές επιθεωρήσεις

Αντικειμενικός σκοπός ενός συστήματος ποιότητας είναι η οργάνωση της λειτουργίας του εκάστοτε οργανισμού με αρχές και εργαλεία της σύγχρονης διαχείρισης, η οποία εξασφαλίζει την ορθή διοικητική πρακτική μέσα από την πλήρωση προϋποθέσεων αυτοελέγχου. Η καταγραφή των διαδικασιών και οδηγιών εργασίας που οδηγεί αναπόφευκτα στην κατοχύρωση της τεχνογνωσίας του προσωπικού και η εφαρμογή τους εξασφαλίζουν τόσο τη συστηματικοποίηση και επαναληψιμότητα όσο και τον έλεγχο των παρεχομένων υπηρεσιών έτσι ώστε αφενός να αποφεύγονται οι πιθανές αστοχίες και αφετέρου να αυξάνουν την ικανοποίηση των πελατών-πολιτών.   

Διαβάστε  το δημοσιευμένο άρθρο στην Ελληνική Νεφρολογία για λεπτομέρειες σχετικά με το σύστημα διαχείρισης ποιότητας (ISO 9001:2008) του Νεφρολογικού Τμήματος του Γ.Ν.Παπαγεωργίου[1].   

Βιβλιογραφία

1. Μιχαηλίδου Λ. και Σακελλαρίου Γ. 2007, «Διαχείριση Ποιότητας στη Δημόσια Υγεία: η Εμπειρία του Νεφρολογικού Τμήματος στο Γ.Ν.Θ. Παπαγεωργίου», Ελληνική Νεφρολογία,19 (1): 40-50

Δρ. Λήδα Κοβάτση

Ιατρός-Ειδική Ιατροδικαστής

Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Ο έλεγχος της πατρότητας και των συγγενικών σχέσεων εν γένει, μέσω της ανάλυσης του γενετικού υλικού (DNA), είναι μία ιατρική διαγνωστική εξέταση με σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες για τους εμπλεκόμενους.

Οι ενδιαφερόμενοι, εμπιστεύονται στους επιστήμονες το γενετικό τους υλικό και πρέπει αυτοί να τιμήσουν την εμπιστοσύνη τους, τηρώντας τους κανόνες της βιοηθικής και της Ιατρικής επιστήμης και ακολουθώντας διεθνώς αναγνωρισμένες μεθόδους και πρακτικές που εξασφαλίζουν την ορθότητα του αποτελέσματος.

Η ορθότητα του αποτελέσματος και κατά συνέπεια η αξιοπιστία του εργαστηρίου, εξασφαλίζεται ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, από τη λήψη του δείγματος μέχρι την έκδοση του αποτελέσματος.

Η λήψη του δείγματος είναι ίσως το κρισιμότερο στάδιο στη διαδικασία αυτή. Ως πηγή γενετικού υλικού, σήμερα χρησιμοποιείται το δείγμα «σιέλου» (επιθηλιακά κύτταρα της παρειάς) και όχι το αίμα. Παρ’ όλο που η λήψη δείγματος «σιέλου» τεχνικά είναι ή φαίνεται απλή, ωστόσο αποτελεί ιατρική πράξη και πρέπει να διενεργείται από ιατρό. Σε αντίθετη περίπτωση, οποιοσδήποτε από τους εμπλεκόμενους μπορεί να προσβάλει την αξιοπιστία του αποτελέσματος, προσβάλλοντας την ορθότητα της δειγματοληψίας.

Ο ιατρός που διενεργεί τη δειγματοληψία είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο της ταυτότητας των δοτών, για την τήρηση των κανόνων της βιοηθικής, για την τήρηση του ιατρικού απορρήτου και φυσικά για τη σωστή λήψη των δειγμάτων. Η λήψη των δειγμάτων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ανατεθεί στους ίδιους τους εμπλεκόμενους για τους παρακάτω λόγους:

• Απαιτείται οπωσδήποτε πριν τη λήψη των δειγμάτων η εξακρίβωση της ταυτότητας των δοτών από ανεξάρτητο άτομο.

• Απαιτείται οπωσδήποτε πριν τη λήψη των δειγμάτων η εξασφάλιση ότι θα τηρηθούν οι κανόνες της βιοηθικής. Έτσι, για τη λήψη δείγματος από οποιοδήποτε ενήλικο άτομο απαιτείται προηγουμένως η έγγραφη συγκατάθεση από αυτό, ενώ για τη λήψη δείγματος από ανήλικο άτομο, απαιτείται η συγκατάθεση και των δύο κηδεμόνων του.

• Παρ’ όλο που η λήψη δείγματος «σιέλου» φαίνεται τεχνικά απλή, μπορεί να προκύψουν διάφορα προβλήματα εάν αυτή διενεργηθεί από ένα άτομο που δεν έχει τις ανάλογες γνώσεις ή επιστημονική κατάρτιση. Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι η συλλογή ανεπαρκούς δείγματος, ή η «επιμόλυνση» του δείγματος του δότη με γενετικό υλικό του ατόμου που διενεργεί τη δειγματοληψία. Στις περιπτώσεις αυτές, η τεχνικά ανεπαρκής δειγματοληψία διαπιστώνεται στο τέλος της ανάλυσης και πρέπει να επαναληφθεί όλη η διαδικασία από την αρχή.

Μετά τη συλλογή των δειγμάτων, ακολουθεί η απομόνωση του γενετικού υλικού (DNA). Στο στάδιο αυτό πρέπει να τηρούνται σχολαστικοί κανόνες για την αποφυγή «επιμολύνσεων». Με τον όρο αυτό εννοούμε την είσοδο «ξένου» γενετικού υλικού στο γενετικό υλικό του ατόμου που εξετάζουμε. Το «ξένο» γενετικό υλικό μπορεί να προέλθει είτε από τον επιστήμονα που εργάζεται στο εργαστήριο, εάν αυτός δεν ακολουθεί τους απαραίτητους κανόνες, είτε από γενετικό υλικό από προηγούμενες υποθέσεις που έχει παραμείνει πάνω στους πάγκους και στις συσκευές του εργαστηρίου, εάν αυτό δεν έχει καθαριστεί σύμφωνα με τις ενδεδειγμένες πρακτικές.

Μετά την απομόνωση του γενετικού υλικού, ακολουθεί η μεγέθυνση επιλεγμένων περιοχών του DNA με την τεχνική της PCR. Και σε αυτό το στάδιο, υπάρχουν κανόνες που εξασφαλίζουν την αξιοπιστία του αποτελέσματος. Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς, θα πρέπει πάντα, σε κάθε σειρά δειγμάτων, να συμπεριλαμβάνεται αρνητικό και θετικό δείγμα ελέγχου. Το μεν αρνητικό δείγμα ελέγχει την παρουσία «επιμολύνσεων», ενώ το θετικό δείγμα ελέγχει την επιτυχή μεγέθυνση των επιλεγμένων περιοχών με την PCR.

Η πειραματική διαδικασία ολοκληρώνεται με την ανάλυση των προϊόντων της PCR σε αυτόματο γενετικό αναλυτή. Και σε αυτό το στάδιο, η τήρηση των διεθνώς αναγνωρισμένων κανόνων θα μειώσει την πιθανότητα σφάλματος.

Η διαδικασία του ελέγχου της πατρότητας και των συγγενικών σχέσεων εν γένει, μέσω της ανάλυσης του γενετικού υλικού (DNA) ολοκληρώνεται με την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Και στο στάδιο αυτό, υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που διέπουν όχι μόνο την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, αλλά και την παρουσίασή τους, τόσο στους εμπλεκόμενους, όσο και στο δικαστήριο.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να απευθύνονται σε εργαστήρια που τηρούν τους παραπάνω κανόνες, διασφαλίζοντας την ορθότητα των αποτελεσμάτων και μέσω αυτής, το κύρος του ίδιου του εργαστηρίου. Εργαστήρια που είναι πιστοποιημένα ή διαπιστευμένα κατά ISO τηρούν υποχρεωτικά τους κανόνες αυτούς.

Βιβλιογραφία

ISFG: Recommendations on biostatistics in paternity testing.

Gjertson DW, Brenner CH, Baur MP, Carracedo A, Guidet F, Luque JA, Lessig R, Mayr WR, Pascali VL, Prinz M, Schneider PM, Morling N.

Forensic Sci Int Genet. 2007;1(3-4):223-31.

Paternity Testing Commission of the International Society of Forensic Genetics: recommendations on genetic investigations in paternity cases.

Morling N, Allen RW, Carracedo A, Geada H, Guidet F, Hallenberg C, Martin W, Mayr WR, Olaisen B, Pascali VL, Schneider PM; Paternity Testing Commission of the International Society of Forensic Genetics.

Forensic Sci Int. 2002;129(3):148-57.

Στοιχεία επικοινωνίας

Τηλ. 2310999222/6937399699

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

www.test-patrotitas.web.auth.gr

Η Σοφού Αικατερίνη, είναι Διπλωματούχος της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών,  Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πρωτοετής φοιτήτρια του μεταπτυχιακού προγράμματος IT Project Management, Stockholm University. Το ακόλουθο άρθρο είναι μέρος από την διπλωματική της εργασία Εφαρμογές Συστημάτων Ηλεκτρονικής Υγείας, 2012  με Επιβλέποντες καθηγητές: Μπελεγρή-Ρομπόλη Αθηνά & Θεολόγου Κων/νος

Εισαγωγή

 Όσον αφορά τη χρήση της Ηλεκτρονικής Υγείας στον ελληνικό χώρο, η γενική εικόνα που παρουσιάζουν τα δημόσια νοσοκομεία της Ελλάδας είναι ότι βρίσκονται σε μέτριο επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης, που δεν πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτεί η δομή μιας σύγχρονης μονάδας υγείας (Αποστολάκης, 2007; Oates & Jensen, 2000 στο Σταμούλη, 2009: 196-197). Ακολουθούν  ενδεικτικά παραδείγματα καλών πρακτικών αλλά και στρατηγικών e-Health συστημάτων  στον Ελλαδικό χώρο. 

 Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση

 Μια από τις πιο κρίσιμες μεταρρυθμίσεις των ημερών μας στους τομείς της Υγείας και της Κοινωνικής Ασφάλισης, που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τόσο τη Δημόσια Υγεία όσο και τα Δημόσια Οικονομικά αποτελεί η Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση. Πρόκειται για την παραγωγή, διακίνηση και έλεγχο των ιατρικών συνταγών και των παραπεμπτικών για ιατρικές πράξεις, με τη χρήση των ΤΠΕ, με τρόπο που διασφαλίζει την εγκυρότητα, την ασφάλεια και τη διαφάνεια των διακινούμενων πληροφοριών . Σκοπός του συγκεκριμένου έργου είναι:

 - Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος φαρμακευτικής περίθαλψης
 - Η ταυτοποίηση και αντιμετώπιση των παραγόντων εκείνων που διασφαλίζουν την ευρεία και επιτυχή επιχειρησιακή της λειτουργία
 - Η διευκόλυνση εισαγωγής και αξιοποίησης των διαδικασιών Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης στην καθημερινή πρακτική
 - Η επίτευξη ευνοϊκού περιβάλλοντος λειτουργίας που θα βασίζεται στη διαφάνεια και την ευρεία αποδοχή και συμμετοχή των εμπλεκομένων στις    σχετικές διαδικασίες
-  Η ανάδειξη και αξιοποίηση των υφιστάμενων ή εν εξελίξει συναφών δράσεων

Από το σύνολο των γιατρών των 131 νοσοκομείων, που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα , έχουν ενταχθεί στο σύστημα 10.000 γιατροί και έχουν πιστοποιηθεί 2.500. Από τα 220 Κέντρα Υγείας της χώρας εντάχθηκαν στο σύστημα 3.000 ιατροί και πιστοποιήθηκαν 2000. Στόχος είναι η διασύνδεση της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης με τα Πληροφοριακά Συστήματα των Νοσοκομείων (Φυντανίδου, 10/11/2011).

«ΦΙΛΙΠΠΟΣ»: Δίκτυο Υγείας Στρατιωτικών Νοσοκομείων 
       

            Το έργο Δίκτυο Υγείας Στρατιωτικών Νοσοκομείων «ΦΙΛΙΠΠΟΣ» ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2007 με σκοπό τη δημιουργία ενός Πληροφοριακού Ιστού μεταξύ των στρατιωτικών νοσοκομείων των ενόπλων δυνάμεων και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2011. Ο Ιστός αυτός περιλαμβάνει (Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2007: 223):

- Ολοκληρωμένο ιατρικό πληροφοριακό σύστημα σε κάθε νοσοκομείο, το οποίο περιλαμβάνει και σύστημα προγραμματισμού επιχειρησιακών πόρων (ERP)
- Σύστημα Διοίκησης και επιχειρηματικής ευφυΐας (Business Ιntelligence - ΒΙ)
- Σύστημα Επικοινωνίας (Διασύνδεσης) Εφαρμογών
- Δίκτυο Τηλεϊατρικής και Τηλεκπαίδευσης

Το σύστημα «ΦΙΛΙΠΠΟΣ» καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών προκειμένου τα στρατιωτικά νοσοκομεία να παρέχουν ένα πλήρες σύστημα υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας προς τους δικαιούχους. Περιλαμβάνει την πλήρη και ολοκληρωμένη μηχανογράφηση των Ιατρικών, Εργαστηριακών, Διοικητικών και Οικονομικών υπηρεσιών των Νοσοκομείων σε ένα ενιαίο Πληροφοριακό Δίκτυο (Datamed, 4/10/2011).
Με το Δίκτυο Υγείας «ΦΙΛΙΠΠΟΣ» των Στρατιωτικών Νοσοκομείων επιδιώκεται να επιτευχθεί (Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2007: 223):

1. Μείωση του απαιτούμενου χρόνου εξυπηρέτησης των ασθενών 
2. Βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας 
3. Υποστήριξη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στο έργο τους 
4. Υποστήριξη της Διοίκησης στη λήψη αποφάσεων 
5. Ασφάλεια των δεδομένων 
6. Παροχή υπηρεσιών υγείας σε απομονωμένες περιοχές και σε περιπτώσεις  εκτάκτων αναγκών, μέσω της τηλεϊατρικής 

Τα νοσοκομεία του έργου ήταν το 401 ΓΣΝΑ, το 251 ΓΝΑ, το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών, το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά, το ΝΙΜΤΣ, το 414 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ειδικών Νοσημάτων, το 492 ΓΣΝ και το Ναυτικό Νοσοκομείο Κρήτης (Datamed, 4/10/2011).

«IASYS»: Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστηµα Τοµέα Υγείας

     Πρόκειται για ένα σύστημα φωνητικής πύλης (IVR) το οποίο συνδέεται με το VPN (κλειστό δίκτυο Υγείας) του Εθνικού Δικτύου «ΣΥΖΕΥΞΙΣ». Οποιοσδήποτε καλεί την πύλη μπορεί να κλείνει ραντεβού στα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. για να εξεταστεί από τον γιατρό της επιλογής του και να υποβληθεί σε οποιαδήποτε εξέταση επιθυμεί για το πρόβλημα υγείας που τον απασχολεί. Επίσης, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να κλείσει ραντεβού, αλλά στη συνέχεια να ενημερωθεί γι' αυτό, να το μεταθέσει χρονικά, να το τροποποιήσει ή και να το ακυρώσει. Ο χρήστης, καθοδηγείται ακριβώς για τα στοιχεία που θα πρέπει να δώσει, ώστε να κλειστεί το ραντεβού του, αναφέροντας το όνομα του νοσοκομείου, το όνομα ή την ειδικότητα του γιατρού ή το είδος της εργαστηριακής εξέτασης για την οποία ενδιαφέρεται (Σύζευξις, 4/10/2011).
Ξεκίνησε πιλοτικά το 2003 στο νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία. Το νοσοκομείο αυτό επιλέχθηκε επειδή δέχεται πολίτες από όλα τα μέρη της Ελλάδας, αλλά και πολλούς μετανάστες. Πολλοί από αυτούς έχουν διαφορετικό τόνο φωνής όπως και δυσκολία επικοινωνίας στη γλώσσα (Ελευθεροτυπία, 14/01/2004).

Το IASYS  περιλαμβάνει (ΥΥΚΑ, 2011: 2-3):

- Διαχειριστικές εφαρμογές για την υποστήριξη της διοικητικής λειτουργίας 
- Ιατρονοσηλευτικές εφαρμογές για την υποστήριξη της παροχής υπηρεσιών  

Το λογισμικό έχει ασθενοκεντρική λογική: «Όλη η πληροφορία που σχετίζεται µε κάθε ασθενή είναι διαχειρίσιμη και επεξεργάσιμη σε ενιαίο πλαίσιο (σε αντίθεση µε  περιπτώσεις  όπου  υπάρχουν  διάσπαρτες  νησίδες  πληροφορίας  σε  διάφορα συστήματα για  τον ίδιο ασθενή μέσα στην μονάδα υγείας, µε αρνητικές συνέπειες για την δυνατότητα αξιοποίησης της πληροφορίας) και δομείται ανά περιστατικό» (ΥΥΚΑ, 2011: 2-3).

«ΔΗΛΟΣ»: Περιφερειακό Δίκτυο Υγείας στις Κυκλάδες (Α' Φάση)

      Το έργο Δημιουργία Περιφερειακού Δικτύου Υγείας «ΔΗΛΟΣ» στις Κυκλάδες (Α' Φάση) αφορά στην ανάπτυξη και υποστήριξη λειτουργίας του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Υγείας «ΔΗΛΟΣ» της Α' Υγειονομικής Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου, το οποίο βρίσκεται σε  πιλοτική λειτουργία από το καλοκαίρι του 2006. Στόχος του έργου είναι η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνίας προκειμένου να επιτευχθεί αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών, αναδιοργάνωση των εσωτερικών διεργασιών και καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη (Σύζευξις, 5/10/2011).
Στο πλαίσιο του έργου αυτού τα απομακρυσμένα Κέντρα Υγείας και Περιφερειακά Ιατρεία συνδέονται με μεγάλα νοσοκομεία (υποστηρικτικές μονάδες) καθώς και το Κέντρο Συντονισμού των Εφημεριών - Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας. Κάθε σημείο επικοινωνεί με ένα ή περισσότερα, μέσω του δικτύου «Σύζευξις». Παρέχονται υπηρεσίες τηλεδιάγνωσης, αφού υπάρχει δυνατότητα μετάδοσης ιατρικών δεδομένων από το σημείο λήψης που βρίσκεται ο ασθενής στον σταθμό λήψης και υποστήριξης, τηλεσυμβουλευτικής, τηλεϊατρικής για επείγοντα περιστατικά, τηλεκπαίδευσης ιατρικού, νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού, ακόμα και τηλεψυχιατρικής. Κάθε μονάδα αποτελείται από έναν ειδικά διαμορφωμένο θάλαμο που στο κέντρο του έχει μία κάμερα υψηλής ευκρίνειας και μία παρόμοιας ποιότητας οθόνη, από την οποία ο εξεταζόμενος ή ο γιατρός θα μπορούν να επικοινωνούν με την «άλλη πλευρά» σε φυσικό μέγεθος. Ο ιατρικός εξοπλισμός της μονάδας περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ειδικό μόνιτορ με ζωτικές ενδείξεις (σφυγμοί, οξύμετρο, θερμόμετρο, πιεσόμετρο κ.ά.), ψηφιακό στηθοσκόπιο, καρδιογράφο, υπέρηχο κ.ά.( Mπουλουτζά, 3/7/11).

Τα βασικά οφέλη για τον πολίτη είναι τα εξής (Γενικό Νοσοκομείο Νάξου, 5/10/2011):

1. Η ενοποιημένη, ασθενοκεντρική διαχείριση των διοικητικών και ιατρικών δεδομένων για κάθε ασθενή, με παράλληλη μείωση του χρόνου αναμονής και της γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη 
2. Η άμεση διαθεσιμότητα του ιατρικού ιστορικού του πολίτη σε οποιοδήποτε σημείο παροχής υπηρεσιών υγείας, η οποία θα διευκολύνει το διαγνωστικό και θεραπευτικό έργο του ιατρικού προσωπικού και θα μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες ακριβούς διάγνωσης και ορθής θεραπείας
3. Η σταδιακή μείωση του χρόνου αναμονής σε όλες τις Μονάδες Υγείας μέσω της εκλογίκευσης της κατανομής πόρων ανάλογα με τη ζήτηση υπηρεσιών από τους πολίτες και της αποτελεσματικής διαχείρισης κλινών σε σχέση με τις ανάγκες των πολιτών της περιφέρειας
4. Η απόλυτη προστασία του ιατρικού απορρήτου των πολιτών, μέσω της εξουσιοδοτημένης χρήσης των ιατρικών τους δεδομένων σε όποιο σημείο και χρόνο απαιτείται για την παροχή των κατάλληλων υπηρεσιών υγείας

Τηλεϊατρική στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών με τη σφραγίδα του ΣΥΖΕΥΞΙΣ

        Τον Οκτώβριο του 2007 δημιουργήθηκε και στελεχώθηκε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών ένα νέου τύπου «Ψηφιακό Χειρουργείο Ενδοσκοπήσεων» το οποίο έχει εξελιγμένες δυνατότητες μετάδοσης εικόνας μέσω IP πρωτοκόλλου (Διαδικτυακά). Με κατάλληλες διεπαφές του παραπάνω συστήματος με τον κόμβο του ΣΥΖΕΥΞΙΣ στο Νοσοκομείο, κατέστη δυνατό με χρήση της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης (πολυδιάσκεψης) του Εθνικού Δικτύου η ζωντανή (live) μετάδοση των λαπαροσκοπικών χειρουργείων, τόσο από την κάμερα του ενδοσκοπίου όσο και από τις εξωτερικές κάμερες που διαθέτει η χειρουργική αίθουσα σε 15 ταυτόχρονα κτίρια Υγείας του ΣΥΖΕΥΞΙΣ. Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον χειρουργό και την ομάδα του να εκπαιδεύσει γιατρούς ή να κάνει επίδειξη της χειρουργικής μεθόδου ζωντανή μετάδοση (live streaming) (Σύζευξις, 6/10/2011).

Το Πληροφοριακό Σύστημα του Ε.Κ.Α.Β. Κρήτης

         Το Πληροφοριακό Σύστημα Προνοσοκομειακής Επείγουσας Ιατρικής του ΕΚΑΒ Κρήτης ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1996 και σήμερα είναι ένα από τα πλέον σύγχρονα κέντρα άμεσης βοήθειας στην Ελλάδα. Έχει ως σκοπό την αναβάθμιση των εθνικών συστημάτων προνοσοκομειακής αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών (π.χ. Ε.Κ.Α.Β.) χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (Καραστεργίου, 6/10/2011).
Το πρόγραμμα εντάσσεται στην προσπάθεια να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο περιφερειακό δίκτυο τηλεϊατρικής στην Κρήτη και δίνει λύσεις για τη γεωγραφική παρακολούθηση ασθενοφόρων και κινητών μονάδων, τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων, τη λήψη, μεταφορά, ανάλυση και αποθήκευση ζωτικών παραμέτρων με τη δυνατότητα τηλεπαρακολούθησης περιστατικών, καθώς και ένα ηλεκτρονικό αρχείο επειγόντων περιστατικών (Καραστεργίου, 6/10/2011).
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν οι εξής εφαρμογές: Η εφαρμογή για τους τηλεφωνητές και διαχειριστές στο κέντρο του ΕΚΑΒ επιτρέπει τη δημιουργία, συμπλήρωση και εκτύπωση της ηλεκτρονικής "Κάρτας Περιστατικού". Μέσω ειδικών αλγόριθμων βοηθάει στην σωστή εκτίμηση της βαρύτητας του περιστατικού και στην επιλογή των καταλληλότερων πόρων (π.χ. ασθενοφόρο ή κινητή μονάδα). Η εφαρμογή για τους ιατρούς στο κέντρο του ΕΚΑΒ, σε συνεργασία με τα ειδικά υποσυστήματα στις κινητές μονάδες ή σ' ένα Κέντρο Υγείας, δίνει τη δυνατότητα τηλεπαρακολούθησης περιστατικών με βάση των ζωτικών παραμέτρων και των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων, που μεταδίδονται μέσω τηλεματικής από τον τόπο του συμβάντος. Επίσης, μέσω της "Κάρτας Κλινικής Εκτίμησης", ο ιατρός στο ΕΚΑΒ μπορεί να καταγράφει λεπτομερώς και δομημένα την κατάσταση του ασθενούς και τα αντίστοιχα θεραπευτικά μέτρα για όλη τη διάρκεια του περιστατικού. Η εφαρμογή για το πλήρωμα των κινητών μονάδων φροντίζει σχεδόν αυτόματα για την λήψη και αποστολή των ζωτικών παραμέτρων του ασθενούς κλπ., από το ασθενοφόρο προς το κέντρο του ΕΚΑΒ (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνών, 6/10/2011).

Βιβλιογραφία

Datamed. Ολοκλήρωση Έργου Μηχανογράφησης Στρατιωτικών Νοσοκομείων ΦΙΛΙΠΠΟΣ. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: www.datamed.gr/ (4/10/2011)
Ελευθεροτυπία. «Ιασις» με ένα τηλεφώνημα. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://archive.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=14.01.2004,id=9239860 (4/10/2011)

Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ηλεκτρονική Υγεία. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/health-eu/care_for_me/e-health/index_el.htm (18/8/11)
Ίδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνών. Πληροφοριακό Σύστημα Προνοσοκομειακής Επείγουσας Ιατρικής. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.ics.forth.gr  (6/10/2011)

Καραστεργίου, Χ. 2011. Εφαρμογές της Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα. Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:  http://www.scientific-journal-articles.com (6/10/2011)

Mπουλουτζά, Π. 2011. Μονάδες τηλεϊατρικής «εκτός των τειχών». Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.kathimerini.gr/ (5/10/2011)

Μπραουδάκης, Γ., Ζηλίδης, Χ., Μαστρογιαννάκης, Α., Αδαμόπουλος, Α., Βλαντώνη, Δ., Γκούγκλας, Δ., & Κακούρος, Μ. 2008. Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία. Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης : 116-117,176

Η Σοφού Αικατερίνη, είναι Διπλωματούχος της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών,  Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πρωτοετής φοιτήτρια του μεταπτυχιακού προγράμματος IT Project Management, Stockholm University. Το ακόλουθο άρθρο είναι μέρος από την διπλωματική της εργασία Εφαρμογές Συστημάτων Ηλεκτρονικής Υγείας, 2012  με Επιβλέποντες καθηγητές: Μπελεγρή-Ρομπόλη Αθηνά & Θεολόγου Κων/νος

Ο χώρος της Ηλεκτρονικής Υγείας είναι αρκετά ευρύς και ως εκ τούτου υπάρχει μία πληθώρα από πιθανές εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Svensson, 2002: 1). Σύμφωνα με τους Khoja, Durrani και Fahim (2008: 1) οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:

• Τηλεϊατρική (Telemedicine)

• Ηλεκτρονική Εκπαίδευση (e-Learning)

• Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας (Healthcare / Medical Informatics)

Η Τηλεϊατρική είναι η χρήση των ΤΠΕ με σκοπό την παροχή κλινικής φροντίδας από απόσταση. Βοηθά στην εξάλειψη των εμποδίων που δημιουργούν οι αποστάσεις και μπορεί να βελτιώσει την πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες που συχνά δεν είναι διαθέσιμες σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Οι πρώτες μορφές τηλεϊατρικής ήταν το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο. Στις μέρες μας, χάριν της τεχνολογικής εξέλιξης, χρησιμοποιούνται προηγμένες διαγνωστικές μέθοδοι (Sachpazidis, 2008: 7). Η πρακτική της τηλεϊατρικής μέχρι πρότινος πραγματοποιείτο στις αναπτυγμένες χώρες. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση της και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η τηλεϊατρική πρέπει να χρησιμοποιείται είτε όταν δεν υπάρχει εναλλακτική λύση είτε για να βελτιώσει τις υφιστάμενες υπηρεσίες. Τα πλεονεκτήματα της περιλαμβάνουν μεγαλύτερο γεωγραφικό εύρος στην παροχή φροντίδας, βελτίωση της πρόσβασης σε ιατρικές πληροφορίες και υπηρεσίες, αύξηση της παροχής φροντίδας, βελτιωμένη επαγγελματική / ιατρική εκπαίδευση, διασφάλιση της ποιότητας των προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου και μείωση του κόστους ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Στα μειονεκτήματα συγκαταλέγονται η διακοπή της σχέσης μεταξύ επαγγελματιών υγείας και ασθενών, η παροχή αμφιλεγόμενων πληροφοριών καθώς και οι οργανωτικές και γραφειοκρατικές δυσκολίες. Μεγαλύτερη έρευνα στον τομέα της τηλεϊατρικής θα οδηγήσει σε αύξηση των οφελών και μείωση ή ακόμα και εξάλειψη των μειονεκτημάτων (Glinkowski, 2006: 26).

Η Ηλεκτρονική Εκπαίδευση είναι η εκμετάλλευση του Διαδικτύου και γενικότερα των ηλεκτρονικών μέσων, με στόχο την εξ αποστάσεως εκμάθηση και μεταβίβαση της γνώσης σε μια ολιστική προσέγγιση χωρίς να περιορίζεται σε συγκεκριμένα μαθήματα, τεχνολογίες ή υποδομές (Henry, 2001: 249-255). Υποστηρίζεται ότι (Godlee et al, 2004 στο Chetley, 2006: 21) η καθολική πρόσβαση στην πληροφόρηση για τους επαγγελματίες υγείας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δυνατότητα παροχής ιατρικής περίθαλψης χωρίς γεωγραφικά σύνορα. Ωστόσο, παρά τις υποσχέσεις της επανάστασης των πληροφοριών, καθώς και ορισμένες επιτυχημένες πρωτοβουλίες, η έλλειψη πρόσβασης σε πληροφορίες εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στις αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και σε πολλά μέρη του «αναπτυγμένου» κόσμου. Η χρήση των ΤΠΕ έχει τη δύναμη να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην εκπαίδευση των εργαζομένων στο χώρο της υγείας όμως μια στρατηγική προσέγγιση που να εξασφαλίζει καθολική πρόσβαση σε αυτές κρίνεται απαραίτητη (Chetley, 2006: 21).

Τα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας (ΠΣΥ) είναι ένας συνδυασμός υλικού (hardware) και λογισμικού (software) υπολογιστών τα οποία μέσω της επεξεργασίας κλινικών στοιχείων έχουν ως στόχο τη διαχείριση ιατρικών και διοικητικών πληροφοριών. Επίσης, παρέχουν στήριξη στους επαγγελματίες υγειονομικής περίθαλψης και τα διευθυντικά στελέχη για τη λήψη κλινικών και διοικητικών αποφάσεων (Khoja, 2008: 1). Τα βασικά υποσυστήματα ενός ΠΣΥ σε ένα νοσοκομείο είναι δύο: α) Yποσύστημα ιατρικών πληροφοριών και εφαρμογών, β) Yποσύστημα διοικητικών διαχειριστικών εφαρμογών (Αποστολάκης, 2002 στο Τσαλουκίδης, 2008: 315). Αυτά με τη σειρά τους μπορούν να υποδιαιρεθούν περαιτέρω στα παρακάτω υποσυστήματα (Τσαλουκίδης, 2008: 315):

1).Υποσύστημα Πυρήνα (Core System): εκτελεί βασικές κεντρικές λειτουργίες διαχείρισης νοσοκομείου (υποδοχή ασθενών, προγραμματισμό ασθενών), τηρεί κατάλογο ασθενών καθώς και τον ιατρικό τους φάκελο, κάνει στατιστική επεξεργασία των στοιχείων των ασθενών, υποστηρίζει όλες τις ενέργειες που αφορούν τη νοσηλεία του ασθενούς.

2). Διοικητικό & Οικονομικό Υποσύστημα (Business and Financial System): περιέχει όλες τις διοικητικές και οικονομικές εφαρμογές (όπως φαρμακείο, διαχείριση προσωπικού).

3). Υποσύστημα Επικοινωνιών και Δικτύωσης (Communications and Networking System): εξασφαλίζει την αρμονική συνεργασία όλων των συνιστωσών ενός ΠΣΥ (συνεργασία μεταξύ τμημάτων, βοηθητικών υπηρεσιών κ.λπ.), αυτοματοποιεί την εισαγωγή των παραγγελιών (εξετάσεις), την παραλαβή των αποτελεσμάτων καθώς και την αυτόματη ενημέρωση του ιατρικού φακέλου.

4). Υποσύστημα Διαχείρισης και Υποστήριξης Επιμέρους Τμημάτων (Departmental Management System): υποστηρίζει τις πληροφοριακές ανάγκες επιμέρους τμημάτων π.χ. χειρουργεία, εργαστήρια κ.λπ.

5). Υποσύστημα Ιατρικής Τεκμηρίωσης (Medical Documentation System): οργανώνει και παρουσιάζει την κλινική πληροφορία, βοηθά στη διασφάλιση της ποιότητας από τους διευθύνοντες.

6). Υποσύστημα Ιατρικής Υποστήριξης (Medical Support System): βοηθά τους κλινικούς ιατρούς στην ανάλυση και διερμήνευση των στοιχείων των ασθενών με στόχο τη λήψη της.

7). Υποσύστημα Υποστήριξης Νοσηλευτικής Δραστηριότητας (Nursing Information System, NIS): υποστηρίζει το νοσηλευτικό προσωπικό στις νοσηλευτικές διαγνώσεις (φυσιολογικές λειτουργίες π.χ. θερμοκρασία, ψυχολογικές αντιδράσεις π.χ. φόβος, ενδείξεις συμπεριφοράς π.χ. κοινωνική απομόνωση), βοηθά στη διαμόρφωση σχεδίου νοσηλευτικής θεραπείας και στον ποιοτικό έλεγχο των νοσηλευτικών αποφάσεων.

8). Υποσύστημα Υποστήριξης Ιατρικής Έρευνας (Medical Research System): υποστηρίζει ανάλυση δεδομένων (κατανομές ασθενειών), θεραπευτικής αγωγής καθώς και στον ποιοτικό έλεγχο των ιατρικών αποφάσεων.

Ενδεικτικό της δομής ενός Πληροφοριακού Συστήματος Υγείας αποτελεί το σχήμα 1:

Σχήμα 1

Πηγή: http://webmedia.eu

Όπως διαπιστώνεται από τα παραπάνω τα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας μπορούν να συντελέσουν σε μεγάλο βαθμό στην προαγωγή της ιατρικής φροντίδας και στην εύρυθμη λειτουργία μιας νοσοκομειακής μονάδας αφού είναι ικανά να βελτιώσουν τη διαχείριση τόσο των ιατρικών δεδομένων όσο και των οικονομικών και διοικητικών εφαρμογών.

Πέρα όμως από τις παραπάνω εφαρμογές στόχος της Ηλεκτρονικής Υγείας είναι η βελτίωση της παροχής υπηρεσιών υγείας γενικότερα, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της υγείας τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο διάγνωσης και θεραπείας καθώς και της διαχείρισης του υγειονομικού τομέα μέσω της χρήσης των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 18/8/11), η χρήση των ΤΠΕ στον τομέα της υγείας είναι ένα μέσο για να επιτευχθεί μια σειρά από επιθυμητά αποτελέσματα (Dzenowagis, 2005: 3-5), όπως:

a). Καλύτερες θεραπευτικές αποφάσεις από τους εργαζομένους στο χώρο της υγείας

b). Παροχή υψηλότερης ποιότητας και ασφαλέστερης φροντίδας από τα νοσοκομεία

c). Συνειδητές επιλογές από τους ανθρώπους σχετικά με την υγεία τους

d). Μεγαλύτερη υπευθυνότητα από κυβερνητικής πλευράς στο χώρο της υγείας

e). Υποστήριξη της ανάπτυξης αποτελεσματικών, αποδοτικών και δίκαιων συστημάτων υγείας από τα εθνικά και τοπικά πληροφοριακά συστήματα

f). Ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση των κινδύνων της υγείας από το κοινό και τους  φορείς χάραξης πολιτικής

g). Καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες και γνώσεις απαραίτητες για καλύτερη υγεία

Κάθε σύστημα υγείας, όμως, πρέπει να στηρίζεται σε κάποιους βασικούς πυλώνες (Jamison, 2006 στο Chetley, 2006: 14). Οι τέσσερις κυριότεροι είναι οι εξής:

• Πληροφόρηση / Εποπτεία / Έρευνα
• Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας
• Ανθρώπινοι πόροι
• Χρηματοδότηση

Είναι σαφές ότι κάθε ένας από αυτούς τους πυλώνες μπορεί να ωφεληθεί από τη χρήση των ΤΠΕ. Στην πράξη, η χρήση τους στον τομέα της υγείας τείνει να επικεντρώνεται σε τρεις ευρείες κατηγορίες που ενσωματώνουν αυτούς τους πυλώνες, οι οποίες είναι οι ακόλουθες (Chetley, 2006: 14-15):

a). Βελτίωση της λειτουργίας των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης με τη βελτίωση της διαχείρισης των πληροφοριών και την πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές, συμπεριλαμβανομένων:

• Διοικητικά συστήματα

• Διαχείριση της υλικοτεχνικής υποστήριξης της φροντίδας του ασθενούς

• Μητρώα ασθενών

• Συστήματα παραγγελιών και τιμολόγησης

b). Βελτίωση της παροχής υγειονομικής περίθαλψης μέσω της καλύτερης διάγνωσης,  χαρτογράφησης των απειλών για τη δημόσια υγεία, εκπαίδευσης και ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ των εργαζομένων στο χώρο της υγείας καθώς και μέσω της υποστήριξης των εργαζομένων στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, ιδιαίτερα στον τομέα της αγροτικής υγειονομικής περίθαλψης. Σε αυτή τη βελτίωση συντελούν:

• Βιοϊατρική βιβλιογραφική έρευνα και ανάκτηση δεδομένων

• Συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων στο χώρο της υγείας

• Τηλεϊατρική και εξ αποστάσεως διαγνωστική υποστήριξη

• Διαγνωστική απεικόνιση

• Συστήματα υποστήριξης κρίσιμων αποφάσεων

• Συστήματα διασφάλισης ποιότητας

• Επιτήρηση νόσων και επιδημιολογία

c). Βελτίωση της επικοινωνίας για την υγεία συμπεριλαμβανομένων της βελτίωσης της ροής των πληροφοριών μεταξύ των εργαζομένων στο χώρο της υγείας και το ευρύ κοινό, καλύτερων ευκαιριών για την προαγωγή της υγείας και βελτίωση της ανατροφοδότησης σχετικά με τις επιπτώσεις των υγειονομικών υπηρεσιών και  παρεμβάσεων, μεταξύ των οποίων:

• Ενημέρωση / Πληροφόρηση των ασθενών

• Αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ ιατρού-ασθενούς

• Προσεγγίσεις από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

• Υγειονομική έρευνα

Όλα τα παραπάνω βασίζονται στα ακόλουθα χαρακτηριστικά που διακρίνουν την Ηλεκτρονική Υγεία (Eysenbach, 2001 στο Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2007: 22):

1). Αποδοτικότητα: η αύξηση της αποδοτικότητας της ιατρικής περίθαλψης  συντελεί στη μείωση του κόστους. Ένας πιθανός τρόπος μείωσης του κόστους είναι η αποφυγή διπλών ή μη απαραίτητων διαγνωστικών ή θεραπευτικών διαδικασιών μέσω επικοινωνίας ανάμεσα στους φορείς υγείας και τον πολίτη.

2). Βελτίωση της ποιότητας περίθαλψης: η αύξηση της αποδοτικότητας βελτιώνει ταυτόχρονα και την ποιότητα. Η Ηλεκτρονική Υγεία μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ιατρικής περίθαλψης επιτρέποντας για παράδειγμα συγκρίσεις ανάμεσα σε παρόχους υγείας.

3). Επιστημονική τεκμηρίωση: οι παρεμβάσεις στην Ηλεκτρονική Υγεία πρέπει να τεκμηριώνονται με την έννοια ότι η αποδοτικότητά τους πρέπει να αποδεικνύεται με αυστηρή επιστημονική αξιολόγηση.

4). Ενδυνάμωση πολιτών και ασθενών: οι βάσεις δεδομένων υγείας και ο προσωπικός ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος καθίστανται προσβάσιμα από το Διαδίκτυο. Ανοίγονται έτσι νέοι ορίζοντες για ανθρωποκεντρικά συστήματα υγείας .

5). Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης: προωθείται η ανάπτυξη νέας σχέσης μεταξύ ασθενούς και επαγγελματία υγείας, προς μια συνεργασία στην οποία οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από κοινού.

6). Συνεχής Εκπαίδευση: εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας από online πηγές (συνεχής ιατρική εκπαίδευση) αλλά και πολιτών (προληπτική ενημέρωση).

7). Διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφορίας: δυνατότητα επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης.

8). Επέκταση της εμβέλειας της ιατρικής περίθαλψης: αναφέρεται τόσο στη γεωγραφική όσο και τη μεταφορική έννοια του όρου. Δίνεται στους πολίτες η δυνατότητα της απευθείας (online) πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται από διεθνείς παρόχους. Αυτές οι υπηρεσίες μπορεί να είναι  απλά  συμβουλευτικές ή και πιο ουσιαστικές, όπως για παράδειγμα η προμήθεια φαρμακευτικών προϊόντων.

9). Ασφάλεια: η Ηλεκτρονική Υγεία περιλαμβάνει νέες μορφές αλληλεπίδρασης ασθενούς / ιατρού και εμπεριέχει νέες προκλήσεις σε ζητήματα ασφάλειας όπως, παραδείγματος χάρη, το ιατρικό απόρρητο.

10). Ισότητα: Μία από τις υποσχέσεις της Ηλεκτρονικής Υγείας είναι η διασφάλιση της ισότιμης παροχής ιατρικής περίθαλψης σε όλους τους ασθενείς, ανεξαρτήτως οικονομικής επιφάνειας.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορούν να επεκτείνουν την εμβέλεια της κλινικής εφαρμογής και να ενισχύσουν την παραγωγικότητα, αυξάνοντας την πρόσβαση των ασθενών σε εγκεκριμένες πληροφορίες υγείας, χωρίς να επιβάλλονται ιατρικές επισκέψεις. Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί μία συνεχής επικοινωνία μεταξύ γιατρού και ασθενούς, η οποία θα κυμαίνεται από πρόσωπο με πρόσωπο επισκέψεις έως μία αυτόνομη παροχή και / ή ανταλλαγή πληροφοριών. Επιπλέον, η μείωση των περιττών επισκέψεων στα ιατρεία μπορεί να αυξήσει την ικανοποίηση των ασθενών και να οδηγήσει σε μείωση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης. Είναι πιθανό ότι οι καταναλωτές θα χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το Διαδίκτυο και άλλες δικτυωμένες τεχνολογίες για να διεξάγουν συναλλαγές που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη όπως προγραμματισμό συναντήσεων, εγγραφή σε προγράμματα υγείας, επιλογή παρόχου κλινικών υπηρεσιών καθώς και αγορά προϊόντων που σχετίζονται με την υγεία (Eng & Henderson 1999: 10-15). Δημιουργούνται νέες συνθήκες οι οποίες ευνοούν τον τρόπο μετάδοσης των ιατρικών πληροφοριών και η σχέση μεταξύ θεράποντα ιατρού και ασθενούς αλλά και ο τρόπος θεραπείας περνούν σταδιακά σε άλλο επίπεδο χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας και την εδραίωση του Διαδικτύου.  

Ο ρόλος που διαδραματίζει το Διαδίκτυο στην εφαρμογή και εξέλιξη της Ηλεκτρονικής Υγείας φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Όπως προαναφέρεται, η Ηλεκτρονική Υγεία ορίζεται ως η εφαρμογή του Διαδικτύου και άλλων τεχνολογιών που σχετίζονται με τη βιομηχανία υγειονομικής περίθαλψης για τη βελτίωση της πρόσβασης, αποδοτικότητας, αποτελεσματικότητας και ποιότητας των κλινικών και επιχειρηματικών διεργασιών που χρησιμοποιούνται από οργανισμούς υγείας, ιατρούς, ασθενείς και καταναλωτές σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί το υγειονομικό καθεστώς. Σε πρακτικό επίπεδο, το Διαδίκτυο, με τα εκατομμύρια χρηστών, είναι σε θέση να αυξήσει την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με την υγεία, την ενδυνάμωση των καταναλωτών καθώς και την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και να καταστήσει τη διαβίβαση πληροφοριών γρήγορη και οικονομικά αποδοτική. Ωστόσο, οι καταναλωτές της υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η κάλυψη των πληροφοριακών και εκπαιδευτικών αναγκών τους από το Διαδίκτυο τόσο σε νομικό και ποιοτικό επίπεδο όσο και σε θέματα ασφάλειας (HIMSS, 2002: 1).

Σήμερα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται προς το Διαδίκτυο για πληροφορίες υγείας. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε τον Απρίλιο του 2002 η Αμερικάνικη εταιρεία δημοσκοπήσεων Harris Poll, το 60% των Αμερικανών που σερφάρουν καθημερινά στο Διαδίκτυο αναζητούν συμβουλές υγείας. Αυτός ο αριθμός αυξήθηκε κατά, περίπου, 5% από το προηγούμενο έτος. Η Harris Poll, η οποία έχει χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως «υποχόνδρια» στις διαδικτυακές δημοσκοπήσεις, δείχνει ότι το Διαδίκτυο συνεχίζει να χρησιμοποιείται από έναν τεράστιο και συνεχώς αυξανόμενο αριθμό καταναλωτών που ενδιαφέρονται για την απόκτηση πληροφοριών σχετικά με συγκεκριμένες παθήσεις, θεραπευτικά σχήματα ή προληπτικά μέτρα (Harris Poll 2002 στο HIMSS, 2003: 4).

Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι, σχεδόν το 90% των ενηλίκων που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο θα ήθελαν να έχουν μέσω αυτού τη δυνατότητα να επικοινωνούν με το γιατρό τους χωρίς να απαιτείται ιατρική επίσκεψη, το (77%) να προμηθεύονται τις ιατρικές συνταγές, το (71%) να κλείνουν ραντεβού και το (70%) να λαμβάνουν τα αποτελέσματα των ιατρικών τους εξετάσεων. Επιπλέον, περισσότερο από το 30% αυτών θα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν από την τσέπη τους για μια τέτοια ευκολία και οι περισσότεροι παραδέχονται ότι αυτή η δυνατότητα θα μπορούσε να επηρεάσει τις επιλογές τους σχετικά με γιατρούς και προγράμματα για την υγεία (Taylor, 2002: 1-3).

Στοιχεία από με μία άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 1999 (Harris Poll, 1999 στο HIMSS, 2002: 1) από την ίδια εταιρεία δείχνουν ότι οι περισσότερες από τις διαδικτυακές αναζητήσεις αφορούσαν σε κατάθλιψη (19%), αλλεργίες (16%), καρκίνο (15%) και μανιοκατάθλιψη (14%). Επιπλέον, τα είδη των ιστοσελίδων που επιλέγονται πιο συχνά για περιήγηση περιλαμβάνουν φαρμακευτικές εταιρείες (20%), νοσοκομεία  (16%), ιατρικούς οργανισμούς (40%) και ομάδες υποστήριξης (32%).

Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας πιο πρόσφατης στατιστικής έρευνας που διεξήγαγε το 2010 η Eurostat σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου για τη λήψη πληροφοριών υγείας σε θέματα τραυματισμών, ασθενειών ή διατροφής:

Διάγραμμα 1

 Πηγή: : http://www.ictconsequences.net

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτής της στατιστικής μελέτης από το 2005 έως και το 2010 το ποσοστό των ατόμων που αναζητούν πληροφορίες ιατρικού χαρακτήρα μέσω του Διαδικτύου έχει αυξηθεί σημαντικά. Τα υψηλότερα ποσοστά συγκεντρώνουν άτομα ηλικίας 25-34 ετών και ακολουθούν με μικρή διαφορά άτομα μεταξύ 35 και 44 ετών. Η σημαντική αυτή αύξηση από το 2005 έως το 2010 οφείλεται στη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας και κατ’ επέκταση στην υψηλή ταχύτητα με την οποία μεταδίδεται πλέον η πληροφορία.

 Γίνεται, πλέον, σαφές ότι οι νέες τεχνολογίες βρίσκουν ολοένα και περισσότερες εφαρμογές στον τομέα της υγείας δημιουργώντας ευνοϊκότερες συνθήκες για την παροχή υπηρεσιών ιατρικού / θεραπευτικού χαρακτήρα με το Διαδίκτυο να έχει ήδη αρχίσει να δείχνει τη δυναμική του.

Βιβλιογραφία

Sachpazidis, I. 2008. Image and Medical Data Communication Protocols for Telemedicine and Teleradiology. Technische Universitat Darmstadt: 7
Glinkowski,  W. 2006. Telemedicine and E-Health. XI Conference of Medical Informatics & Technologies: 26
Henry, P. 2001. E-learning technology, content and services. MCB UP Ltd, 43, 4/5: 249-255
Chetley, A., Davies, J., Trude, B., McConnell, H., Ramirez, R., Shields, T., Drury, P., Kumekawa, J., Louw, J., Fereday, G., & Nyamai-Kisia, C., 2006. Improving Health, Connecting People: The Role of ICTs in the Health Sector of Developing Countries. A Framework Paper. infoDev, 1254: 14-21
Τσαλουκίδης, Ν.Χ. 2008. Ο ρόλος των Πληροφοριακών Συστημάτων Υγείας στην οργάνωση και διεκπεραίωση της νοσηλευτικής πρακτικής. Νοσηλευτική, 47, 3: 315
WHO. 2011. E-Health. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.who.int/en/ (18/8/2011)
Dzenowagis, J., 2005. Connecting for Health: Global Vision, Local Insight. Report for the World Summit on the Information Society. World Health Organization: 3-5
Eysenbach, G. 2001. What is e-health?. Journal of Medical Internet Research, 3, 2:e20. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.jmir.org/2001/2/e20/ (18/8/11)
Eng, T.R., & Gustafson D.H. 1999. Wired for Health and Well-Being: The Emergence of Interactive Health Communication. Washington DC: Science Panel on Interactive Communication and Health. pp. 18-20
Svensson, P.G. 2002. E-Health Applications in Health Care Management. EHealth International: 1
Khoja, S., Durrani, H., Fahim, A. 2008. Scope of Policy Issues for eHealth: Results from a Structured Review. United Nations: 1

Κολοστούμπης Γιώργος (BSc, MSc, PhD) . Από τα φοιτητικά χρόνια το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στο συνδυασμό της προηγμένης τεχνολογίας με τις επιστήμες της ζωής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι τα συστήματα υποστήριξης κλινικών αποφάσεων, τα πληροφοριακά συστήματα υγείας, η φορητή τεχνολογία m-health, η ρομποτική χειρουργική στον τομέα της ογκολογίας, ουρολογίας, η τηλεχειρουργική και η Βιοϊατρική Τεχνολογία.

 Εισαγωγή

Ο καρκίνος ή η νεοπλασματική νόσος αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου σ’ ολόκληρο τον πλανήτη, η ασθένεια αυτή χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κυττάρων που εμφανίζουν ποικίλο βαθμό πιστότητας με τα προγονικά και δημιουργούν (κακοήθεις) όγκους μάζες καρκινικών κυττάρων ή νεοπλασίες ^[1,6,7].

Η Πληροφορική εφαρμόζεται ως εργαλείο για την μοριακή βιολογία παρέχοντας της την υπολογιστική ισχύ και τις μηχανικές μεθόδους ακριβείας εκείνη τη χρονική στιγμή που τα εργαλεία και το περιβάλλον της, διαθέτουν τη δυνατότητα να περάσουμε σε μια νέα εποχή της εξατομικευμένης θεραπείας και τη μελέτη του καρκίνου. Η ανάπτυξη της Βιοπληροφορικής αποτελεί ένα είδος επιστημονικής επανάστασης καθώς η ύπαρξη των δεδομένων, η δυνατότητα διαχείρισης τους και η ανάπτυξη της τεχνολογίας σε τομείς όπως η μελέτη του DNA με ακολουθιακές μεθόδους, έρχεται να λύσει τους περιορισμούς της έρευνας που βασιζόταν καθαρά στην παρατήρηση των πειραμάτων.

Περισσότερα είδη δεομένων ανακαλύπτονται σε μεγάλες κλίμακες, κυτταρικά μέρη, παραλλαγές με βάση τον ιστό, ανατομικές ιδιότητες και πληθυσμιακή ποικιλομορφία ^[1,3]. Οι προκλήσεις για υπολογιστική ανάλυση σε πολλαπλά επίπεδα και σύνθετη ολοκλήρωση αυτών των αναλύσεων είναι μεγαλύτερες από ποτέ. Η αύξηση των δεδομένων και των ταχύτερων υπολογιστών, η κυρίαρχη δύναμη προόδου, ή ύπαρξη νέων ιδεών και τρόπων σκέψης επιτρέπουν την ανάπτυξη του τομέα μέχρι και τη μελλοντική αντικατάσταση της μνήμης με ζωντανά νευρικά κύτταρα και ενίσχυση με τη χρήση της νάνο-τεχνολογίας, δίνοντας τη δυνατότητα πολύπλοκης επικοινωνίας, καθώς τη δυνατότητα προγραμματισμού σε πραγματικό χρόνο, υπερσύγχρονες διεπαφές και καταιγιστικές λειτουργίες.

Η οργάνωση του πλήθους των βιολογικών δεδομένων σε βάσεις δεδομένων σε συνδυασμό με την χρήση αλγορίθμων σύγκρισης αλληλουχιών και ταχείας αναζήτησης βάσεων δεδομένων παρέχει τεράστιες δυνατότητες στην έρευνα του καρκίνου. Η σύγκριση του γενετικού υλικού καρκινικών κυττάρων με αυτό των υγειών και ακολουθιακές μεθόδους, πραγματοποιεί την ταυτοποίηση και τον χαρακτηρισμό των γενετικών αλλαγών που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εξαλλαγής των κυττάρων από υγειή σε καρκινικά, υλοποιήσιμο στόχο^[2,5]. Στην εμφάνιση της νόσου είναι δυνατή η έγκαιρη διάγνωση της, όπως έχει πραγματοποιηθεί για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και η δημιουργία φαρμάκων για την αντιμετώπιση της.

Η χρήση των ακολουθιακών μεθόδων ενδείκνυται για την ανάπτυξη εξατομικευμένης θεραπείας του καρκίνου, όπου είναι δυνατός ο εντοπισμός των συγκεκριμένων αλλαγών που οδήγησαν στην εμφάνιση της νόσου σε συγκεκριμένο ασθενή μέσω της σύγκρισης του γενετικού υλικού των καρκινικών του κυττάρων με αυτό των υγειών, άρα μπορούμε να οδηγηθούμε στη δημιουργία των κατάλληλων φαρμάκων για τους ασθενείς.

Η έλευση νέων γονιδιακών τεχνολογιών, όπως η απεικόνιση του συνόλου της γονιδιακής έκφρασης και ο συγκριτικός υβριδισμός του γονιδιώματος, παρέχουν ένα σημαντικό μέσο τόσο για τη σύγκριση των ομοιοτήτων και των διαφορών οι οποίες απαντώνται σε επίπεδο γονιδιακής έκφρασης μεταξύ πειραματόζωων (π.χ. ποντίκια) και ανθρώπων^[4]. Σε παγκόσμια κλίμακα τα μοριακά μονοπάτια αφορούν στον ανθρώπινο καρκίνο όπου και αξιολογείται.

Η Βιοπληροφορική Επιστήμη

Η Βιοπληροφορική ως επιστήμη συγκεντρώνει τις χρήσεις των μαθηματικών, στατιστικών και υπολογιστικών μεθόδων για την επεξεργασία και την ανάλυση βιολογικών δεδομένων^[4]. Η γονιδιακή επανάσταση που συνέβη τα προηγούμενα χρόνια χωρίς την υποβοήθηση που δέχτηκε ειδικά πριν το τέλος της ιδιαίτερα εξελιγμένων στατιστικών αλγορίθμων, μεταξύ των οποίων βρίσκονται η ανάλυση της ακολουθίας του DNA, η γονιδιακή έκφραση σε συστοιχίες μικροδιατάξεων καθώς και η ακολουθιακή ανάλυση του γονιδιώματος^[2,4,7]. Η τέχνη της συλλογής των δεδομένων και η ένωση τους προς τη λύση ενός και μόνο προβλήματος θεωρείται παραδοσιακά ως σημαντικό μέρος της επιστημονικής προσπάθειας, οι πρόσφατες εξελίξεις στη βιοπληροφορική μας δείχνουν ότι η ανάλυση των δεδομένων και η ερμηνεία τους είναι βήματα που καθορίζουν το συνολικό ρυθμό απόκτησης της βιολογικής γνώσης και κατανόησης των θεραπευτικών διαδικασιών.

Η ανάπτυξη και η χρήση της βιοπληροφορικής είναι πλέον σαφές ότι σχετίζεται όχι μόνο με το μέλλον αλλά και με το παρόν της θεραπευτικής του καρκίνου^[4,7]. Οι περισσότερες θεραπείες του καρκίνου φαίνεται πως φέρουν αποτελέσματα σε ένα μικρό σύνολο ασθενών, κάτι που είναι πολύ λογικό να παραμείνει έτσι για πολλά από τα νέα αντικαρκινικά φάρμακα που στόχο έχουν το μοριακό επίπεδο του οργανισμού. Ήδη διαφαίνεται σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών οι οποίοι διαδέχονται θεραπευτικές αγωγές χωρίς αποτέλεσμα αυξάνοντας έτσι , εκτός από τον πόνο και την αγωνία των συγγενών και των ίδιων και το οικονομικό βάρος που θα πρέπει να καλύπτουν τα ταμεία υγείας, ειδικά στις ανεπτυγμένες χώρες. Η κεντρική σημασία για τον άνθρωπο είναι να αναπτυχθούν εργαλεία ακριβείας που θα μεταφέρουν την κατάλληλη θεραπεία στον σωστό άρρωστο και θα έχουν ως βάση ένα βιολογική χαρακτηρισμό καθενός εκ των όγκων των ασθενών.

Στην καταπολέμηση του καρκίνου η χρήση των ακριβών επαλήψιμων διαγνωστικών μεθόδων θα πρέπει να στραφούμε σε κάτι διαφορετικό από τις αδόμητες μελέτες ετερογενών ομάδων του πληθυσμού που συνήθως στοιβάζονται στη βιβλιογραφία και που σχεδόν ποτέ δεν επικυρώνονται από ανεξάρτητες πηγές ή εφαρμόζονται σε ευρεία βάση^[3,4].

Η χρησιμότητα της Βιοπληροφορικής

Η χρησιμότητα της Βιοπληροφορικής στη βελτιστοποίηση της διαδικασίας εύρεσης νέων αντικαρκινικών φαρμάκων. Πολλά από τα υπέρ-εκφραζόμενα γονίδια και οι μεταλλάξεις τους συνήθως δεν αποτελούν καλούς μοριακούς στόχους και για αυτό το λόγω υπολειπόμενων υπό-κλόνων οι οποίοι είναι ανθεκτικοί στη συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικασία^[2]. Η μετάλλαξη συμβαίνει στα πρώτα στάδια της ογκογένεσης και αποσυντονίζει τη διαδικασία που οδηγεί την αύξηση του όγκου σε όλους του υπό-κλώνους του. Για παράδειγμα έχουν παρατηρηθεί μεταλλάξεις στα γονίδια (KIT, EGFR, BRAF), τα οποία απαντώνται στη χρόνια μυελογενή λευχαιμία, στον καρκίνου του στήθους, σε όγκους του γαστροισοφαγικού σωλήνα, στον καρκίνο των πνευμόνων και στο μελάνωμα^[3]. Η ανάπτυξη όσο και η εφαρμογή τέτοιων μεθόδων βιοπληροφορικής από ομάδες διαφορετικών ειδικοτήτων οι οποίες επιτελούν προσανατολισμένες διεθνείς έρευνες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το σύνολο των βημάτων που μπορούμε να ακολουθήσουμε στην καταπολέμηση του καρκίνου.

Συμπέρασμα

Η βιοπληροφορική καθοδηγεί , συντονίζει και χαρακτηρίζει τις πολύ-επιστημονικές ερευνητικές προσπάθειες που έχουν σαν σκοπό την πρόγνωση, τη διάγνωση και την εξατομικευμένη ιατρική θεραπεία του καρκίνου.

 Βιβλιογραφία

1. Eschrich S., Yang I., Bloom G., Kwong K.Y., Boulware D., Cantor A., Coppola D., Kruhoffer M., Aaltone L., Orntoft T.F., Quackenbush J. And Yeatman T.J. 2005 Molecular staging for survival prediction of colorectal cancer patients. J Clin Oncol 23: 3526-3535
2. Halvorsen O.J., Oyan A.M., Bo T.H., Olsen S., Rostad K., Haukaas S.A., Bakke A.M., Marzolf B., Dimitrov K., Stordrange L., Lin B., Jonassen I., Hood L., Akslen L.A. and Kalland K.H. 2005. Gene expression profiles in prostate cancer: associaition with patient subgroups and tumour differentiation Int. J Oncol 26:329-336
3. Andrade, M. A., and Sander, C. Bioinformatics: from genome data to biological knowledge., Opin Biotechnol 8, 657 – 683 (1997)
4. Kallioniemi, O.P. Biochip Technologies in Cancer Research. Ann Med 33, 142 – 147 (2001)
5. Samuel Murray, Η τεχνολογία των μικροδιατάξεων (microarrays) και εφαρμογές στη Ογκολογία, Βήμα Κλινικής Ογκολογίας, τόμος 1, τεύχος 1^ο , Ιανουάριος – Μάρτιος 2002
6. Thomas D. Gelehrter Francis S. Collins David Ginsburg Αρχές Ιατρικής Γενετικής Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδης
7. R.J. Trent Μοριακή Ιατρική Εισαγωγικές Έννοιες, μετάφραση – επιμέλεια, Αλέξανδρος Α. Κώτσης Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης